O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

Gidrofil asoslar. 
Bu  guruhga mansub bo‗lgan surtma  asoslari teriga surtilganda o‗zlaridan hech qanday iz 
yoki dog‗ qoldirmaydi. Ular teriga surtilgandan so‗ng xar xil vaqt oralig‗ida qurib, bir necha vaqt 
oralig‗ida  terida  ushlanib  turilib,  so‗ng  birdaniga  so‗riladi.  Suvning  bug‗lanishi  terining 
haroratiga bog‗liq ekan, bu guruh asoslari xo‗l bog‗lamlarga o‗xshash sovutuvchi ta‘sirga ham 
ega.  Ular  ko‗plab  dori  moddalari  bilan  mos  keladigan  asoslar  bo‗lib,  tashqi  suvli  fazalaridagi 
dori moddalarini oragnizmning to‗qimalariga oson o‗tkazadi.  Ular fizik-kimyoviy xususiyatlari 
bilan suvda erimaydigan, lekin suvda bo‗kadigan yuqori molekulali brikmalar (YUMB), kolloid 
gellar (yarim kolloidlar) va dispers kolloid moddalarga o‗xshashdir.  
Sovunli asoslar. Bu asoslar asosan ixtiol, qora moy va boshqa moddalardan surtmalardan 
surtmalar  tayyorlashda  keng  qo‗llaniladi.  Sovunli  asoslar  sovunni  suvda  qizdirish  yo‗li  bilan 
eritish orqali yoki ularni suvni glitserin bilan aralashmasi, stearin kislotasining potash bilan yoki 
kalsiyli soda bilan aralashmasida eritish orqali olinadi. Natijada xar xil qovushqoqlikdagi  gidro 
yoki  glitserogellar  xosil bo‗ladi.  Kaliyli  sovunlar  ancha  yumshoq  gellarni  xosil  qiladi.  Sovunli 
asoslar teri orqali oson so‗riladi. Ular  yuqori gidrotrop xossali bo‗lganligi uchun moyli asoslar 
bilan  yaxshi  aralashib,  emulsion  asoslar  xosil  qiladi.  Sovunli  asoslar  ishqori  sharoitga  ega 
bo‗lganligi uchun ularni butunlay indifferent deb bo‗lmaydi.  
  Jelatin-glitserinli  asoslar.  Bu  asoslar  tarkibida  turli  xil  miqdorlarda  jelatin  (1-3%)  va 
glitserin  (10-30%)  saqlaydi.  Bu  asosni  tayyorlash  uchun  bo‗laklarga  bo‗lingan  jelatin 
belgilangan  miqdordagi  suv  bilan  aralashtirilib,  3-4  soatga  bo‗ktirish  uchun  qoldiriladi.  So‗ng 
glitserin  qo‗shilib,  suv  xammomida  qizdirish  bilan  bir  jinsli  massa  xosil  bo‗lgunga  qadar 
aralashtiriladi. Natijada teriga oson surtiladigan va teridan tez yuviladigan massa xosil bo‗ladi. 
Biroq ular tez buziladi. 
Tabiiy polisaxarid eritmalari.