O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

Etil spirtini hajm bo‗yicha suyultirish. 
Spirt  suv  bilan  aralashtirilganda,  aralashma  isiydi  va  eritmaning  xajmi  nazariy  hisobga 
qaraganda  kamayadi.  Shuning  uchun  spirtni  hajm  bo‗yicha  suyultirishda  doimo  20°S  da  suv 
bilan  kerakli  hajmgacha  etkaziladp.  Birinchi  marta  D.  I.  Mendeleev  aniqlagan  bu  hodisa 
kontraksiya  deb  ataladi.  Bunda  spirt  bilan  suv  molekulalarining bir-biriga shimilishi xisobiga 
hajm kamayadi, molekulalar orasidagi ishqalanish xisobiga esa nssiqlik ajralib chiqadi. Spirtni 
xajm bo‗yicha suyultirishda quyidagi hisoblash usullari mavjud: 
1. XI DF 3-jadvali. 
Bu  jadvalda  20°S  xaroratda  kerakli  quvvatdagi  spirt  tayyorlash  uchun  suyultiriladigan  1  l 
spirtga  qo‗shiladigan  suvning  hajmiy  miqdori  keltirilgan.  Bu  jadvalda  kontraksiya  xodisasi 
hisobga olingan. Misol: 1000 ml 95% li spirtga qancha suv qo‗shilsa, 40%, spirt hosil buladiq 
XI DF 3-jadvaliga binoan, 1000 ml 95% li spirtga 1443 ml suv qo‗shilsa, 40% spirt xosil buladi. 
Hosil bulgan spirtning hajmi bizni kiziqtirmaydi. 
2. XI DF 4-jadvali. 
Jadvalda  1  l  kerakli  quvvatdagi  spirt  tayyorlash  uchun  suyultiriladigan  spirt  va  suvning  ml 
miqdori keltirilgan. Bu jadvalda xam kontraksiya xodisasi hisobga olingan. 
Misol: 1000 ml 90% li spirt tayyorlash uchun kancha 95% spirt va suv olish lozimq 
XI DF 4-jadvaliga muvofiq 947 ml 95% spirt va 61 ml suv olish kerak 
3. XI DF 5-jadvali. 
Bu ham 4-jadvalga o‗xshash, lekin bunda kasrli sonlar hisobga olingan. 
4. Tenglama yordamida 
            M i s o l :   96,4%  li  spirtdan  5  l  70%  li  spirt  tayyorlash.  masalani  turli  usullar  bilan  echish 
mumkin: 
1. XI DF 5-jadvaliga binoan, 3,6 l 96,4% li spirt va 1,5 suv olinadi. 
2. Tenglama yordamida 3,6 l 96,4% li spirt olinadi. 
3. Yulduzcha usulida. 
     Ba‘zan  korxona  sharoitida  yuqori  va  past  quvvatli  spirtlarni  aralashtirib,  kerakli  quvvatdagi 
spirt tayyorlashga to‗g‗ri keladi.  
Masalan, 96,2% li va 10% li spirtlardan 4 l  60% li spirt tayyorlash. 
1. Bu masalani tenglama bilan echish mumkin: 
2. YUlduzcha usulida.