O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

TAYYOR DORI VOSITASINI ISHLAB CHIQARISH JARAYONIDA KELIB CHIQADIGAN MUAMMOLARNI BARTARAF ETISH

(VAZIYAT)

Moddalar massasining saqlanish qonuniga binoan dori tayyorlash uchun olingan xom ashyo miqdori tayyor mahsulot miqdori, qo‘shimcha va tashlandiq modda yig‘indisiga teng bo‘lishi kerak. Bu quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:

g₁=g₂+g₃+g₄+g₅

bu erda g₁ – dori tayyorlash uchun olingan xom ashyo miqdori; g₂ – tayyor maxsulot miqdori; g₃ – qo‘shimcha maxsulot miqdori; g₄ – tashlandiq modda miqdori, g₅ – yo‘qotilgan modda miqdori. Bu tenglama kirim-chiqim nisbati tenglamasi deyiladi. Kirim-chiqim nisbati algebraik tenglama yoki jadval ko‘rinishida, shuningdek diagramma shaklida ham ifodalanishi mumkin. Kirim-chiqim nisbati jadval shaklida ifodalanganda kirim qismiga ishlab chiqarish uchun olingan xom ashyo miqdori, sarf qismida esa tayyor mahsulot va yo‘qotilgan modda ko‘rsatiladi. Bunda har 2 tomon miqdorlari yig‘indisi bir-biriga teng bo‘lishi kerak.

Kirim-chiqim nisbati: a) bitta bosqich yoki operatsiya; b) vaqt birligi (soat, smena, sutka); v) tayyor mahsulot birligi (1000 dona yoki 100 kg) uchun tuzilishi mumkin.

Kirim-chiqim nisbati korxonani ko‘zgusidir, chunki kirim-chiqim nisbati orqali hamma hisob-kitoblar amalga oshiriladi. Korxona sharoitida maxsulot odatda butun sonlarda (10 kg, 100 kg, 1000 kg) tayyorlanadi, shuning uchun xom ashyo farmakopeyada keltirilgan miqdordan ko‘proq olish kerak, ya’ni yo‘qotish hisobiga olinadi. Bu sarflanish koeffitsienti orqali amalga oshiriladi. Sarflanish koeffitsientini tenglamasi:

bu erda:

g₁ - olingan modda miqdori;

g₂ - tayyor maxsulot

Har doim K sarf birdan katta bo‘ladi, birga teng yoki undan kichik bo‘lishi mumkin emas, chunki K sarf birga teng bo‘lsa yoki kichik bo‘lsa, tayyor maxsulot 100% yoki undan katta bo‘ladi, bu bo‘lishi mumkin emas, chunki xar qanday ideal ishlab chiqarishda ham yo‘qotish bo‘ladi. Lekin K sarf birga yaqinlashtirishga xarakat qilinadi. K sarf qiymati korxonani avtomatizatsiya va mexanizatsiya darajasiga bog‘liq bo‘ladi.

Farmakopeya tarkibi ma’lum bo‘lsa, uni sarflanish koeffitsientiga qupaytirsa ishchi tarkib xosil bo‘ladi. Masalan, streptotsidning 10% li surtmasini XI DF bo‘yicha tarkibi:

Streptotsid - 10,0

Vazelin - 90,0

Uni K _sarf  = 1,08 ga teng bo‘lsa, ishchi tarkib quyidagicha bo‘ladi:

Streptotsid - 10,0 x 1,08 = 10,80

Vazelin - 90,0 x 1,08 = 97,20

108,0

Demak, 100 kg streptotsid surtmasini olish uchun 10,8 kg streptotsid, 97,2 kg vazelin olib tayyorlansa 100 kg tayyor maxsulot hosil bo‘ladi.

Tayyor maxsulot foizi quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:

Yo‘qotish foizi bu tenglama yordamida topiladi:

“Farmtex” MCHJ farmatsevtik ishlab-chiqarish korxonasida 10%li kamfora surtmasi ishlab chiqarilmoqda. Quyida ushbu surtmaning tarkibi, texnologiyasi va ishlatilgan asbob-uskunalar keltirilgan.