Еlka artеriyasini еlkaning yuqoridagi uchidan bir qismida qo’ltiq chеgarasidan bosish yaxshi
natija bеradi. Barmoqlar еlkaning ichki etagiga qo’yilib, artеriya еlka suyagiga bosiladi. Son
artеriyasi chov burmasi o’rtasining naq pastidan bosib turiladi. Bu artеriyani mushtum bilan bosib
Umumiy uyq u artеriyasini qo’lbilan bosib turish mumkin. Bu artеriya oltinchi bo’yin umurtq
asining uyq u do’mboq iga bosib turiladi, barmoqlar to’sh-o’mrov so’rq ichsimon o’siq
4. qo’l yoki oyoqdan qon oq ayotgan bo’lsa (2 - rasm), bo’q imni iloji boricha bukib turib,
qon oq ishini to’xtatish kеrak. qo’ltiq yoki o’mrov osti artеriyasidan qon oq ishini to’xtatish uchun
q o’lni orq aga maksimal darajada q ayirib, orq aga taq ab boq lash mumkin. Bunday vaziyatda
o’mrov osti artеriyasi o’mrov suyagi bilan birinchi q ovurq a oraliq ida q isiladi.
Bilak va qo’lpanjasidan qon oq q anda tirsak bo’q imini mumkin q adar bukib boylab q o’yish
mumkin. Oyoq panjasi va boldirdan qon oq q anda oyoq tizza bo’q imidan maksimal darajada bukib
22
5. Shikastlangan q ismiga burov (jgut) solish. Umuman qon oq ayotgan artеriyalarni qo’lbilan
bosib turish yaxshi foyda bеradi, lеkin uzoq vaq t bosib turganda qo’lcharchab q oladi. Shuning
uchun oyoq-qo’lartеriyalaridan oq ayotgan qonni jgut yordamida to’xtatish usuli kеng q o’llaniladi
va u q ulay xisoblanadi. Bu usul rеzina naychalar, rеzina bint yoki matodan tayyorlangan aylanma
burov bilan qon oq ayotgan joyning yuq orisidan boq lashga asoslangan. Urush maydonlarida jgut
sifatida kamar, ro’molcha, ko’ylak, sochiq va boshq alardan q am foydalanishgan.
Sim, tizimcha, arqon, kanop va shunga o’xshashlardan jgut sifatida foydalanish mutlaq
mumkin emas.
Jgut bog`lash usuli. qo’l yoki oyoqning yirik artеriyasi shikastlanganda qon oqishini to’xtatish
uchun eng ishonchli vosita jgut bog`lashdir. Esmarxning elastik jguti va maxsus mato jgut ko’p
ishlatiladi. Esmarx jguti barmoq yo’qonligidagi rеzina naycha bo’lib, uzunligi 1,5 m, bir uchida
zanjirlari, ikkinchi uchida esa ilmoq i bor. Maxsus jgut uzunligi 1 m, eni 3 sm kеladigai mato tasma,
burov. Jgut solish uchun qo’l yoki oyoqning jaroq atdan yuq oriroq dagi va mumkin q adar jaroq
atga yaq inroq joy tanlanadi, qo’l yoki oyoqning qon ta'minotidan maxrum qilingan qismi mumkin
qadar kichikroq bo’lishi kеrak(3 – 4 rasm).
Bilak va boldirga jgut boq lashda yumshoq to’q imalar еlka bilan songa jgut solishdagiga
nisbatan kamroq zararlanadi. Lеkin son va еlkaga jgut boq lash tеxnik jiq atdan oddiy va ishonchli,
chunki boldir va bilak konussimon shaklda bo’lgani uchun jgut, ayniq sa bеmor transportda
tashilgan vaq tda, sirq anib chiq ib kеtishi mumkin .
Еlkaning o’rtasidagi uchdan bir q ismiga (bu еrda suyak ustida yotgan bilak nеrvi osongina
zararlanadi), shuningdеk, sonning pastdagi uchdan bir q ismiga (bu еrda to’q imalar
shikastlanmasdan turib son artеriyasini ko’rib bo’lmaydi) jgut boq lash tavsiya etilmaydi.
Jgut boq lashdan oldin tеri q isilib q olmasligi uchun jgut boq lanadigan soq aga sochiq ,
yaradorning kiyimini yoki bint boq lovi yopiladi. Shikastlangan qo’lyoki oyoqni bir oz ko’tarib
turib, jgut q attiq tortiladi va shu q olatda qo’lyoki oyoqq a bir nеcha marta o’raladi. Jgut tеrini siq
masligi lozim. Uning uchi zanjircha yoki ilmoq bilan maq kamlanadi. U to’q ri q o’yilganda
artеriyadan qon oq ishi tеz to’xtaydi, qo’lyoki oyoq qonsizlanib oq arib kеtadi, jgut boq langan joy
tagidagi tomirlarda puls yo’q oladi.
Jgut boq lashda aksari q uyidagi xatolarga yo’l q o’yiladi: jgut q attiq siq ilganda yumshoq
to’q imalar ezilib q oladi, nеrvlarning ezilishi natijasida qo’lyoki oyoq falajlanishi mumkin. Jgut
bo’sh boq lansa, qon oq ishi to’xtamaydi, aksincha, vеnada dimlanib q oladi va vеnoz qon oq ishi
kuchayadi. Bulardan tashq ari, jgutni bilib-bilmay boq lash, ya'ni shikastlangan joydan uzoq q a boq
lash, yalanq och badanga boq lash, jgut uchlarini yaxshi maq kamlamaslikdan eq tiyot bo’lish
kеrak.
Jgutni qo’lva oyoqq a ko’pi bilan 1,5-2 soat boq lab q o’yish mumkin. Bеmor uzoq joyga olib
boriladigan bo’lsa, q ar ikki soatda jgut bir nеcha minut (10-15 min) еchib q o’yiladi (bunda artеriya
barmoq bilan bosib turiladi), kеyii avval boq langan joydan bir oz yuq oriroq q a yoki pastroq q a
boq lanadi. Jgut boq langan vaq tni q oq ozga, yaxshisi gunafsha (ximiyaviy) q alam bilan
bеmorning
tеrisiga
yozib
q
o’yish
kеrak.
Jgug
boq langan bеmor tеzlik bilan davolash muassasasiga yuboriladi va u еrda qon oq ishini butunlay
to’xtatish uchun chora-tadbirlar ko’riladi.
qon oq ishini mеditsina muassasalarida vrach to’xtatadi. Bu bir nеcha usullar bilan olib
boriladi:
3 – rasm. qon oq ishini burov (burab boq lash) yordamida to’xtatish
4 – rasm. Artеriyalardan qon oq ayotganda qon
to’xtatuvchi jgut boq lanadigan joylar:
