O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

Geogelmintozlar 
 
1. Askaridoz, trixotsefalyoz. Askaridoz mikroo’chog’ining haqiqiy va yolg’on 
o’choqlari  farqlanadi.  Askaridaning  rivojlanishi  uchun  sharoit  bo’lgan  joylar: 
bolalar  bog’chasi,  maktab,  shaxsiy  hovlisi  bo’lgan  joylar  haqiqiy  o’choqlar 
hisoblanadi.  Askaridozli  bemor  bo’lsa-yu,  lekin  askaridaning  rivojlanishi  uchun 
sharoit  bo’lmasa,  u  yolg’on  o’choq  hisoblanadi.  O’choqlar  intensivligiga  qarab 
ham bo’linadi. Intensiv o’choq deb, zararlanish 30% va undan ortiq  bo’lgan aholi 
punktlariga  aytiladi.  20  %  zararlanish  bo’lgan  joylar  o’rtacha  intensivlikdagi 
o’choqlar  hisoblanadi.  Askaridoz  o’chog’idagi  ishni  sanitariya-epidemiologiya 
tekshiruvi  va  aholi  punktlarida  pasportizatsiya  ishlari  bilan  boshlash  kerak, 

---

 
213 
joylarning  sanitariya  holatini  aniqlab  sog’lomlashtirish  ishlari  olib  borish  kerak. 
O’choqda doimiy nazorat o’rnatilishi kerak, har kvartalda bir marta pasportizatsiya 
o’tkazish  kerak.  O’choqni  3-6  yilgacha  kuzatib  turish  lozimdir.  Aniqlangan 
bemorlarni  tezda  degelmintizatsiya  qilish  va  DSENM  kuzatuvi  ostida  barcha 
aholiga sanitariya chora-tadbirlar va profilaktik davolash o’tkazilishi kerak. 
Intensiv o’choqlar, ya’ni zararlanish 80 % va undan yuqori bo’lgan joylarda 
askaridozga qarshi kurash 3 bosqichdan iborat. 
1-bosqich.  O’choqda  hamma  aholini  yilda  2  marta  degelmintizatsiya, 
birinchisi  mavsum  boshida  (bahorning  oxiri  yozning  boshlanishi)  o’tkaziladi, 
ikkinchisi  esa  zararlanish  mavsumining  oxirida  (kech  kuz,  qishning  boshlanishi) 
qilinadi.  Mavsum  yakunida  o’tkazishdan  maqsad,  mavsumda  zararlanganlari 
askaridadan  ozod  qilishdan  iborat.  Zararlanish  30%  dan  kamayganda  ikkinchi 
bosqichga  o’tiladi.  O’rtacha  intensivdagi  o’choq    uchun  bu  bosqich  1  -o’rinda 
turadi. 
2-bosqich.  Bunda  gijjalardan  tozalash  faqat  kichkina  epidemik  o’choqlarda, 
ya’ni  2-3  yil  ichida  koprologik  tekshirishda  hech  bo’lmaganda  bitta  zararlangan 
odam  topilgan  aholi  punktlaridagina  o’tkaziladi.  Zararlanish  3-5%gacha 
pasayganda uchinchi bosqichga o’tiladi. 
3-bosqich. Bu bolalar  jamoalari va  boshqa  aholi  guruhlarini  tekshirish,  rejali 
ravishda  oilalarni  tekshirish,  antisanitariya  sharoitda  yashovchilar  va  tibbiyot 
muassasalariga  murojaat  qilganlarni  tekshirish  orqali  askarida  bilan  zararlangan 
odamlarni  topish,  zararlanganlar  aniqlanishi  bilan  tezda  gelmintlardan  tozalash 
o’tkaziladi. 
Aholi  orasida  sanitariya-oqartuv  ishlari  olib  boriladi.  Shifoxona  va 
ambulatoriyaga  tushgan  askaridozga  shubha  qilingan  bemorlar  klinik  ko’rsatma 
asosida tekshiriladi. 
Parnik (issiqxona), sabzavotchilik xo’jaligi, konserva zavodlari, sabzavot baza 
va 
magazinlar 
tozalik 
inshootlari 
ishchilari, 
yerni 
o’g’itlash  bilan 
Shug’ullanuvchilarni,  bog’cha  bolalari,  boshlang’ich  sinf  o’quvchilari,  maktab, 
internat,  bolalar  uyi,  chaqaloqlar  uyida  tarbiyalanuvchilarni  har  yili  askaridozga 
tekshirib  turish  kerak.  Shuningdek  10%  dan  ortiq  zararlangan  aholi  yashash 
joylarida ham hammani har yili tekshiriladi. 1-10% zararlangan joylarda aholini 2 
yilda bir marta tekshiriladi. 
1. Ankilostomidoz. Bunda endemik hududlarda yashovchilarning hammasi bir 
yilda  bir  marta  tekshiriladi.  Shaxta  va  yer  ostiga  ishga  kirishdan  oldin  ishchilar 
tekshiriladi,  har  yilda  1  marta.  Tekshiruv  usullari:  Fyulleborn  yoki  Kalantaryan, 
Mori va Xoradening o’zgartirilgan shakldagi usullari qo’llaniladi. 
2.  Strongiloidoz.  Klinik  ko’rsatma  bo’yicha  shifoxona  va  ambulatoriya 
bemorlari (strongiloidozli) 3 marta 1-2 kun oralab tekshiriladi. Epidemik ko’rsatma 
bilan bemorning oilasi a’zolari va bemor bilan muloqot qiluvchi qo’ni-qo’shnilarni 
(qishloqda  20-30  tagacha  qo’shni  hovlilar)  tekshiriladi.  Strongilioid  lichinkalari 
rivojlanishi  uchun  yaxshi  sharoit  bo’lgan  joylarda  ishlovchilar,  shaxta  ishchilari, 
tunnel  ishchilari,  yer  qazuvchilar  ishga  kirishdan  oldin  va  yiliga  1  marta 
tekshiriladi. 

---

 
214 
Tekshirish usullari: Berman usuli yoki uning o’zgartirilgan shakldagi usuli.