O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

Termometrlar – 
tadqiq etilayotgan muhitni yoki havoning haroratini o‘lchash uchun o‘lchash 
asbobi hisoblanadi. Haroratni o‘lchash qurilmasini birinchi bo‘lib 1598 yilda italyan olimi ixtiro 
qilgan (masalan, Galileyni termoskopi, 1597), «termometrlar» atamasini o‘zi - 1636 yilda 
shakllangan, va shundan keyin M.V.Lomonosov, Farengeytlar termometrlarni har xil turlarini 
ishlab chiqdilar.
Termometrlarni harakatlari haroratga bir turdagi ma’noda bog‘liq bo‘lgan, hamda jismni 
turlicha bo‘lgan fizik xossalarini aniqlashga oson beriluvchan o‘zgarishlarga asoslangan 
(geometrik o‘lchamlar, yopiq hajmdagi bosim, elektrik qarishilik, termoelektr yurituvchi kuch, 
magnit qabul qiluvchanlik va boshqalar).
Harorat – texnologik jarayonning asosiy parametri bo‘lib hisoblanadi va amaliyotda turli 
mahsulotlar tayyorlash uchun ham yuqori va ham past haroratlarda ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi. 
Biror bir moddaning harorati asosan modda molekulalalarini harakat tezliklari bilan 
aniqlanadi, issiqlik holatlari negizida modda molekulasini ichki kinetik energiyasi bilan 
tavsiflanadi, modda molekulasi tezligiga bilan to‘g‘ri proporsional bog‘langan bo‘lib, moddaning 
qizdirilganlik darajasini ko‘rsatadi
1
.
Molekulalarni o‘rta kinetik energiyasi va ideal gaz harorati bilan o‘zaro bog‘liqligi quyidagi 
formula orqali ifodalanadi:
Bunda,
k 
- Bolsman doimiyligi,
K=1,380*10
-23
J/K; 
T- absolyut harorat, K. 
Ishlab chiqarish sharoitlarida yuqori samaradorlikga erishish, tejamkor bo‘lgan va xavfsiz 
ishlash sharoitlarida ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil qilish uchun - ishlab chiqarish 
jarayonlaridagi parametrlarni o‘lchashni zamonaviy usullari va o‘lchash vositlarini qo‘llashni talab 
etadi.
1
T
heraja B. L. , Theraja А. К. A textbook of electrical technology.
 
volume II.