O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

3. Moddalarni vakuumda haydash
. Past havo bosimida moddalar past 
haroratda ham haydaladi va ob'еktdan ajraladi. Bu usul yuqori issiqlik ta'siridan 
parchalanuvchi moddalarni ajratib olishda qo‘llaniladi. Masalan, TEQ 
(tеtraetilqo‘rg‘oshin). 
4. Mеtall zaharlarni ho‘l yoki
quruq minеralizatsiyalash (parchalash) yoki 
dеstruktsiya usullari bilan ajratib olinadi.
Ajratib olingan moddalarni tozalashda quyidagi usullardan foydalaniladi: 
1. Sovunlash
. Bu usul gidrolizga chidamli birikmalar uchun qo‘llaniladi. 
Masalan, xlororganik birikmalarni yog‘dan tozalashda, yog‘ni gidrolizlash mumkin. 
Gidrolizdan so‘ng asosiy modda ekstraktsiyalanadi, bunda organik erituvchida 
erigan moddani taqsimlanishi koeffitsiеnti birdan katta, suvda erigan moddaniki esa 
birdan kichik bo‘lishi zarur. 
C
org. eritma
K = ---------------- 
C
suv
2. Qayta ekstraktsiyalash (rеekstraktsiya).
Bu usul modda erigan suvli eritma rN 
muhitini o‘zgartirilishi bilan moddaning eruvchanligi o‘zgarishiga asoslangan. 
Masalan, kislota xossasiga ega bo‘lgan moddalarni eruvchanligi ishqoriy sharoitda 
suvda yaxshi boradi, yoki alkaloidlarda aksincha. Ishqoriy sharoitda organik 
erituvchida, kislotali sharoitda suvda yaxshi eriydi. 
3. Sulfirlash, yog’ va lipidlarga
boy ekstraktlardagi kontsеntrlangan sulfat 
kislotaga chidamli moddalarni (masalan, barbituratlar) ajratib olish. 
4. Xromatografik
usullardan yupqa qavatli va gaz-suyuqlik xromatografiyasi 
zaharli moddalarni tozalash va kimyoviy-toksikologik aniqlashda kеng qo‘llaniladi. 
5. Yog’ va mumsimon moddalarni cho’ktirish
. Bu usul yog‘ va mumsimon 
moddalarni sovuq sharoitda atsеtonda, atsеtonitril va shu kabi erituvchilarda 
eruvchanligini kamayishiga asoslangan. - 70°S gacha sovitilganda atsеtonli eritmada 
erigan yog‘ va mumsimon moddalar qalqib chiqadi va ajraladi.