O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi Toshkent farmasevtika instituti

Yetakchilik modellari: mohiyati va mazmuni
Fidlerning yetakchilik modeli Amerikalik olim, F.Fidler vaziyatdan kelib chiqqan holda yetakchilik qilish nazariyasining asoschisi hisoblanadi.
Uning modelida yetakchilik muayyan yetakchilik uslubi uchun ma’qul vaziyatlar: rahbar va jamoa a’zolari bilan munosabatlar; ishni muvofiqlashtirish darajasi; mansab vakolatlari (real hokimiyat, rag‘batlantirish va jazolash imkoniyati) hisobga olinadi. Tannenbaum — Shmidtning yetakchilik modeli. Ushbu modelga muvofiq yetakchi yetakchilikka omil: yetakchining o‘ziga, uning izdoshlariga va yuzaga kelgan vaziyatga ta’sir o‘tkazuvchi yetti uslubdan birini tanlab oladi Xersey va Blanshar yetakchilik modeli. Uning eng asosiy omili
bo‘lib yetakchi izdoshlarining yetukligi hisoblanadi. Bu yetakchilik yetakchi tomonidan belgilab berilgan vazifalarni bajarish qobiliyati va xohishida namoyon bo‘ladi. Mazkur yetuklikning ikki xususiyati farqlanadi: kasbiy yetuklik: bilim. ko‘nikma, tajriba umuman qobiliyat. Kasbiy yetuklik yuksak darajada va ko‘rsatmalar berishga hojat qoldirmaydi; psixologik yetuklik: ishni bajarish xohishi yoki xodimlarning mehnat faoliyatiga qiziqishi. Mazkur xislatlar yuqori darajada bo‘lishi yetakchidan xodimlarni ishga rag‘batlantirish uchun ortiqcha kuch-g‘ayrat sarflashni talab etmaydi. Chunki, xodimlarning o‘zlari maqsadga erishishga o‘zlarida ehtiyoj sezadilar.
Ko‘rsatma beruvchi S1 usuli. U izdoshlar yetukligi kam darajada bo‘lganda eng yaxshi usul hisoblanadi. Bu usulda yetakchi ko‘proq ma’muriy usullarni qo‘llashi, izdoshlari faoliyatini doim nazorat qilib borishi lozim.
Ishontiruvchi S2 usuli. U izdoshlar yetukligi nisbatan past darajada bo‘lgan sharoitlarda eng yaxshi usuldir. Bu usulda bir tomondan ma’muriy yondashuv, ikkinchi tomondan ishlashni xohlovchilarni qo‘llab-quvvatlash talab qilinadi. Bu usulni qo‘llaydigan rahbar xodimlariga berilgan topshiriqni bajarish muhimligini tushuntirib, bunga ularni ruxlantirib turadi.
Ishtirok etuvchi S3 usuli. Izdoshlar yetukligi nisbatan yuqori darajada bo‘lganida ko‘zlagan samarani beradi. Mehnat qilishga qodir, lekin buni xohlamaydiganlar yetakchining ular bilan sherik bo‘lib, o‘zlarini ishga qiziqtirish omillarini topa olishlariga umid qiladilar.
Rahbarlar bunday xodimlarga qaror qabul qilishda ishtirok etish imkoniyatini berib, ularda topshiriqni bajarishga xohish uyg‘otadilar.
Vakolat beruvchi S4 usuli yetuk izdoshlarga rahbarlik qilishning eng
maqbul usuli hisoblanadi. Bu uslub asosan xodimlarni qo‘llabquvvatlashga
qaratilgan. Bu izdoshlarga belgilangan topshiriqni bajarish uchun butun majburiyatni o‘z zimmalariga olishga ruhlantiradi. Xauz va Mitchellning yetakchilik modeli. „Yo‘l — maqsad" ham deb ataladigan bu usul asosiga xodimlar kuch-g‘ayratlari va mehnat faoliyatlari natijalari, shuningdek, bu natijalarga muvofiq rag‘batlantirish o‘zaro qat’iy bog‘liqdegan qoida qo‘yilgan. Ana sh shu ta’minlangan holdagina xodimlar o‘z ishlaridan qoniqish hosil qiladilar, degan xulosa chiqariladi.
Xodimlarni boshqarish tizimi