O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

M
o’rt   
=  K Ф
1
Ф
2
 cos α 
 
Sistemada  po’lat  o’zaklar  bo’lmagani  uchun  bu  asboblarning  magnit  maydonlari  kuchsiz 
bo’ladi    va  qo’zgaluvchan    g’altakning  karkasi  tinchlantirgich  vazifasini  bajara  olmaydi.  Shuning 
uchun elektridinamik sistemadagi asboblarda  havoiy tinchlantirgich o’rnatiladi.  
Shu sababga ko’ra bu sistema asboblari tashqi magnit maydonlarining ancha kuchli ta’sirida 
bo’ladi. 
Tashqi  magnit  maydon  hosil  qiladigan  qo’shimcha  xatolikni  kamaytirish  uchun 
elektrodinamik  sistema  asbolarida  ikkita  qo’zg’almas  va  ikkita  qo’zgaluvchan  g’altakli  astatik 
qurilma  ishlatiladi.  Qo’zg’almas  g’altaklar  maydonlari  o’zaro  qarama-qarshi  yo’naladigan  qilib 
ketma-ket  ulangan.  Qo’zg’aluvchan  g’altaklardagi  toklar  ham    qarama-qarshi  tomonga  yo’nalgan. 
Shu  tufayli  har  ikki  elementning  aylantiruvchi  momentlari  bir  tomonga  qarab  yo’nalgan  bo’ladi, 
natijada  strelkali  o’qqa  qandaydir  yig’indi  aylantiruvchi  moment  ta’sir  qiladi.  Agar  asbob  biror  
tashqi  magnit  maydon  ta’siriga  tushib  qolsa,  qo’zg’aluvchan  g’altaklar  magnit  maydonlarining 
yo’nalishi  turlicha  bo’lgan  uchun,  tashqi  maydon  ta’sirida  ulardan  biri  kuchaysa,  ikkinchi  o’sha 
miqdorda  kamayadi.  Natijada  bir  element  hosil  qilgan  aylantiruvchi  moment  ko’paysa  ikkinchi 
hosil qilgan aylantiruvchi moment o’sha miqdorda kamayadi. 

---

 
62 
 
 
 
 
 
4.5-rasm. Elektrodinamikaviy sistemadagi priborning magnitaviy oqimlari ko’paytmalarining 
grafiklari: 
a- magnitaviy oqimlar faza jihatidan mos tushganda; b-fazalar a<90
0
 ga mos tushganda; v- fazalar 
90
0
 ga mos tushmaganda. α   
 
O’qqa  ta’sir  qiluvchi  yig’indi  aylantiruvchi  moment  o’zgarishsiz  qoladi.  Amalda  agar  tashqi 
magnit maydon bir jinsli bo’lsa, astatik mehanizmga uning ta’siri mutlaqo sezilmaydi.  
Elektrodinamik sistemadagi asboblarning afzalliklariga quyidagilar kiradi: 
shkalasi deyarli teng bo’lingan ; 
aniqligi katta (aniqlik klassi 0,1 gacha)  
o’zgarmas va o’zgaruvchan tok zanjirida  ham  ishlatish mumkin ; 
sezgir elementi ikkita ( harakatlanuvchi sistema burilishiga ta’sir etuvchi ikki g’altak ) 
Bu asboblarning kamchiligi ham bor : 
1)ko’rsatish tashqi magnit  maydon ta’siriga bogliq ; 
2) o’ta yuklanishga sezgir ; 
3)  iste’mol  quvvati  nisbatan  katta  (odatda  6-10  vt,  bazan  asboblarda  20-25vt  gacha  yetishish 
mumkin ); 
4) narxi qimmat ; 
Elektrodinamik  sistema  mehanizmlari  ko’proq  o’zgaruvchan  va  o’zgarmas  tok  zanjirlarida 
quvvatni  o’lchashga  mo’ljallangan  asboblarda  yoki  o’zgaruvchan  va  o’zgarmas  tok  zanjirlarida 
ishlatiladigan yuqori aniqlik klassidagi (0,2; 0,1 ) ampermetr va voltmetrlarda ishlatiladi.