O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

I.P.Pavlov bo`yicha tеmpеramеnt tiplari: 
 
 
 
 
Kuchli  muvozanat  lashgan, epchil 
Kuchli  muvozanat  lashgan, inert   
Kuchli  muvozanat  lashmagan 
 
Kuchsiz       
 
 
 
 
 
 
Ammo  tеmpеramеnt  haq ida  bayon  q ilingan  bu  fikrlardan  kis hi 

---

tеmpеramеntining b archa  xus us iyatlari albatta  nеrv s istеmas ining tuzilish 
xus us iyatlari  b ilan  qat' iy  ravis hda  bеlgilanad i  va  o`zgarmayd i,  dеgan 
xulosa  chiq arish  yaramayd i.  Nеrv  s istеmas ining  ma' lum  b ir  tip i  faq at 
shaxsda  ma' lum  s ifatlarga  mo yillik  vujud ga  kеltirad i,  unga  zamin 
hozirlayd i,  xo los.  Tеmpеramеntga  xos  bo`lgan  xusus iyatlarni  kis hi  o `z 
irodas i,  is tagi  b ilan  o`zi  o`stira  o lad i,  b ir  munc ha  yo`qota  yoki  o `zgarta 
oladi. 
Kis hining 
tеmpеramеnti 
o`zic ha  ayrim 
ravis hda 
namoyon 
bo`lmaydi,  u kishining  xaraktеri  tarkibiga  kiradi.  
End i  t еmpеramеnt  muammos ining  muhim  jihatlarid an  b iri  bo`lgan 
tеmpеramеnt 
va 
xulq-atvorning 
o`zaro 
bog`liq ligi 
mas alas iga 
to`xtalamiz.  Aloxida  kis hining  tеmpеramеnt  xusus iyatlarini  hisobga 
olgan  ho lda  uning  ma' lum  vaziyatga  munosabat  ko `rsatis h  xusus iyatlari 
haq id a  is honch  b ilan  o ld indan  fikr  aytis h  mumkin.  Masalan,  ro l  b еris hda 
qaysi  aktyor  munosib  o`ynashini  oldindan  aytish  mumkin.   
Tеmp еramеnt  o `z  imko niyatlarini  muloqot  us ullarid a  ko `rsatis hi 
mumkin,   jumladan,  o `zaro   munosabatlarga  kirishishd a  ko`p  yoki  kam 
fao llik  ko`rsatishini  b еlgilas hini  miso l  q ilis h  mumkin.   Masalan,  
sangvinik  tip id agi  kis hid a  ijtimo iy  munosabatlarga  kiris hish  tеz  amalga 
oshad i.  U  do im  muloqotning  tashabbusko r i  s ifatid a  maydonga  chiq ad i.  
Butunlay  notanish kishi b ilan  ham  muloqotga  kiris his hga  moyillik  yuqori 
bo`ladi. 
Shuningd еk,  mеlanxo lik  tip idagi  kis hilarda  ham  o`ziga  xos 
fao liyatda  muvaffaq iyatga  erishish  imkoniyatlari  mavjud.  Masalan: 
doimiy  b ir  xil  harakat larni  bajaris h  lo zim  bo`lgan  fao liyatlar 
jumlas id and ir. 
Shuni  ta' kid lash  o`rinliki,  tеmpеramеntni  fao liyat  talab lariga 
mos las htiris h  imko niyati  mavjudd ir.  C hunki  har  qanday  fao liyat  psixik 
jarayonlari  d inamikas iga  muayyan  talab lar  tizimini  qo`yad i  Chunonch i:     
1)  kasb-hunarlarning  insonlar  tеmpеramеntiga  mos  turini  tanlas h  kеrak,  
chunki  ularning  psixik  xusus iyatlariga  mutanos ib  kasbni  tanlash 
profеss ional  tanlash  dеyilad i;  2)  shaxs larning  ind ivid ual  xusus iyatlarin 
hisobga  o lis h  jo iz;  3)  tеmp еramеntga  xos  kamc hiliklarni  (salb iy 
illatlarni)  bartaraf  etis h  lo zim;  4)  insonlarda  ind ivid ual  us lub ni 
shakllantirish  zarur.  Shaxs ning  fao liyatiga  o ngli,   fao l  va  ijod iy 
munosabatda  bo`lish  muvaffaq iyatlar  garovidir.  
Fao liyatning  ind ividual  us lub i  inso nda  o`zid an  o `zi  vuj ud ga 
kеlmayd i,  u  s haxs  kamo lotining  b arc ha  bosq ichlarida  (bog`cha  yoshidn 
e'tiboran  to  kasb iy  mahorat  egallagunga  qadar)  s hakllanib  borad i 
insonning  tеmp еramеntini  fao liyatning  zarur  talab lariga  mos lashtirish 
orqali  unda  ind ivid ual  us lub  tarkib  toptirilad i.  Xudd i  shu  bo isdan,  
fao liyatning  ind ivid ual  us lub i  dеyilganda,   shaxs  uchun  o`ziga  xos  va 

---

muvaffaq iyatga  erishis hning  maqsadga  muvofiq  yo`llari  ind ivid ual tizimi 
tushunilad i.