O„zbekiston respublikasi sog„liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Fitoapplikatsion dori vositalari (fitopardalar) 
Organizm  shilliq  qavatlarining  turli  kasalliklarini  davolashda  tibbiyot  amaliyotida 
dorivor o‗simliklardan olingan preparatlardan keng foydalaniladi. Ulardan foydalanish 
ayniqsa,  surunkali  kasalliklarni  davolashda  birmuncha  samarali  hisoblanadi.  CHunki 
fitoterapiya  va  fitoprofilaktika  muolajalari  uzoq  vaqt  davomida  qo‗shimcha  noxush 
ta‘sirlardan xoli bo‗lgani uchun ayniqsa, ijobiy axamiyatga egadir Oxirgi yillarda turli 
xil  o‗simliklardan    olingan  ekstraktlar  asosida  ham  applikatsion  polimer  fitopardalar 
taklif  etilmoqda.  Fitopardalar  tarkibiga  turli  xil    xom  ashyolardan  ajratmalar  kiritilish 
mumkin, masalan: 
- biogennыe stimulyatorlar: kolanxoe(sharbat), aloe(ekstrakt); 
 - immunostimulyatorlar, adaptogenlar: pushti rodiola, exinatseya; 
 - tetiklashtiruvchi: araliya, jenshen, zamanixa, eleuterokokk; 
- reparativ: chaqanda moyi,  
shipovni
k moyi, karotolin; 
- va boshqalar: moychechak, shalfey ajratmalari, mumiyo, propolis. 
Masalan, tashqari tarkibida dorivor o‗simliklardan qora eman po‗stlog‗i, aroniya, 
chernika  mevalari  ekstraktlarini  saqlovchi  stomatologik  pardalar  texnologiyasi  ishlab 
chiqilgan.  Mizina  P.G  tomonidan    «Rozoplen»  nomli  teri,  shilliq  qavatlar,  og‗iz 
bo‗shlig‗i  uchun  mo‗ljallangan  antimikrob,  immunstimullovchi  fitopardalar  ishlab 
chiqilgan.  Alxidin  saqlovchi  stomatologik  polimer  pardalari.  U  o‗ziga  xos 
burushtiruvchi  mazali,  evkalipt  hidli,  jigarrang  rangli  to‗g‗riburchak  shaklidagi  bir  xil 
plastina bo‗lib, uzunligi 6,5 – 0,1 sm va kengligi 1,0 – 0,1 sm dir. 
Umumiy (rezorbtiv) ta‘sirga ega bo‗lgan PDPlar 
Umumiy  (rezorbtiv)  ta‘sir  qiluvchi  polimer  dori  pardalar    ko‗proq  diqqat 
e‘tiborni o‗ziga jalb qilib bormoqda, qaysiki oxirgi yillarda turli xil kasalliklar, asosan 
yurak-qon  tomir  kasalliklari  farmakoterapiyasida  keng  qo‗llanilmoqda.  Stenokardiya 
kasalligini  davolash  uchun  nitroglitserin  preparatini  saqlovchi  polimer  pardalar  ishlab 
chiqilgan.  Bular  Trinitrolong  va  Dinitrosorbilonglardir  va  ular  o‗zining  ta‘sirining 
davomiyliligi,  yumshoq  ta‘sir  qilishi,  qo‗llashni  qulayligi  (shilliq  qavatning  yuqorigi 
milkiga yopishtiriladi) bilan bir-biridan farqlanadi . Bu pardalarning afzalligi shundaki, 
ular  yurakning  ishemik  kasalligi  bilan  xastalangan  bemorlardagi  stenokardiya  xurujini 
oldini olish  va to‗xtatish uchun tavsiya qilinadi. ―Trinitrolong‖ tuxumsimon shakldagi 
elastik polimer parda bo‗lib, uzunligi 9,0 ± 0,5 mm, kengligi 4,5 ± 0,3 mm va qalinligi 
0,6 ± 0,1 mm. U biologik eruvchan polimerlar (sopolimer akrilamid, N-vinilpirrolidon 
va etilakrilat 3:1:1) asosida tayyorlangan. U og‗iz shilliq qavatiga ya‘ni milk va lunjga 
qo‗yishga moslashgan. 
Metiltestosteron gormonini saqlovchi polimer parda ham amaliyotda qo‗llaniladi. 
U  asosan  erkaklar  jinsiy  a‘zolari  va  ikkilamchi  jinsiy  belgilarni  rivojlanishiga 
stimullovchi ta‘sir qiladi. Uning afzalligi shundaki, organizmga kirayotgan gormonlarni  
bir  xilda  va  uzoq  vaqt  saqlanib  turishini  ta‘minlab  turadi.  Pardalarning  o‗lchami 
quyidagicha:  76  x  26  x  3  mm,  qorin  qismga  yoki  orqaga  mahkamlanadi  va  7  sutka 
davomida  ta‘sir  qiladi.  CHekishdan  qutulish  jarayonini  engillashtirish  uchun  sitizin 
saqlovchi  polimer  parda  tavsiya  qilingan.  U  o‗ziga  xos  sariq  rangli  plastina  bo‗lib, 
o‗lchami 9,0 x 4,5 x 0,5 mm va og‗izning shilliq qavatiga yopishtiriladi.