O„zbekiston respublikasi sog„liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

 
 Uslubiy  ta‟minot  va  mashg„ulot  jihozlanishi:  mavzuga  oid  tarqatma  materiallar, 
uslubiy qo‗llanma,  adabiyotlar,  ma‘ruza  matni, internet  ma‘lumotlari, mavzu  bo‗yicha 
prezentatsiya 
            Mavzuni o„zlashtirishni tekshirish . Zamonaviy pedagogik texnologiyalarning 
“FSMU”-uslubini qo‗llab ―Faol moddalarni sintetik  va tabiiy  matritsalar bilan  
bog‗lashning axamiyati‖  to‗g‗risida o‗z fikringizni bildiring .                         
Tarqatma material 
Immobillash usullari tasnifi 
•  Fizikaviy 
•  Kimyoviy 
Fizikaviy usul  
 ferment tashuvchi polimer bilan kovalent bog‗larni hosil qilmaydi.Bunda immobillash:  
•  - erimaydigan tashuvchilarda adsorbsiya yo‗li bilan;  
•  -  gel g‗ovaklariga kiritish yo‗li bilan;  
•  - yarimo‗tkazuvchan membranalar yordamida;  
•  - ikki fazali muhitlarni qo‗llash yo‗li bilan amalga oshiriladi  
Adsorbsion immobillash  usuli 
Bu usul oddiyligi bilan ajralib turadi 
Moxiyati: tashuvchi polimer va  fermentning suvli eritmasi bir biriga qo‗shiladi. 
Matritsa tashuvchilar:  
- sellyuloza, 
- dekstran gellari  
-(sefaroza, agaroza) 
- sintetik polimerlaQo‗llaniladigan  polimerlar 
Fermentni   gelga kiritish usuli 
•  Moxiyati: polimerli zanjirlardan iborat bo‗lgan setkaga ( panjaraga)  ferment 
molekulalari joylangan bo‗ladi. Gelda  zanjirlar oralig‗i  fermentning 
molekulasidan ancha kam bo‗lganligi sababli, ferment polimerli setkadan 
tashqariga chiqa olmaydi, ya‘ni immobillangan xolatda bo‗ladi Gel xosil 
qiluvchi polimer  sifatida poliakrilamid qo‗llaniladi. 
Membranalar yordamida fermentlarni immobillash usuli 
•  Moxiyati: fermentning suvli eritmasi substratning suvli eritmasidan  
yarimo‗tkazuvchan membrana yordamida ajratiladi ( otdelyaetsya). Ushbu 
membrana substratning kichik molekulalarini oson o‗tkazadi, ammo ferment 
molekulalarini o‗tkazmaydi.  
•   Misol:  fermentning  
 suvli eritmasini  
mikrokapsulalarning ichiga  
 kirtish mumki 
Ikki fazali turdagi sistemalr yordamida fermentlarni immobillash 

---

209 
 
•  Bu usulda immobillash fermentni  ikkita fzalardan faqat bitta fazada erishiga 
asoslangan 
•  Ko‗pincha  ferment suvli muhitda 
 joylashgan bo‗ladi, substrat 
 va fermentativ jarayonning  
mahsulotlari esa organik va  
suvli fazalarda orasida 
 tarqaladi  
•      Kimyoviy usul bo‗yicha immobillashda ferment tashuvchi polimerga 
kimyoviy bog‗lar orqali bog‗lanadi 
•  Bunda fermentning faol, ferment-substrat kompleksida  qatnashmaydigan 
funksional guruxlari ishtirok etadi 
Matritsani faollashtirish zarur, sh.u. ishlov beriladi (bromsianom, azotistoy kislotoy ili 
sianurxloridom). Oqibatda  faol, reaksiyaga kirishadigan guruxlar xosil bo‗ladi( NH2, 
ON, SOON). 
•  Suvda eruvchan:  
 dekstran, PVP, PEG,PVS,  
   tabiiy:kollagen, fibrin, albumin, geparin. 
Erimaydigan:  
etilenvinilatsetat, triatsetat, sellyuloza, nitrotsellyuloza, PVX, ftoroplast, sefadeks, 
neylon. 
Immobillangan preparatlar nomenklaturasi  
•  1. Aurantinni  PVP bilan immobillangan turi  6 sutka davomida preparatning 
qondagi  miqdorini ta‘minlaydi; 
•  2. Sarkolizin  preparati suvda eruvchan ATS (VRATS)  bilan  immobillangan va  
sitostatik ta‘siri 14 - 15 sutkaga ta‘minlanadi  
3.Gemoglobinning  dekstran xosilalari bilan immobillangan turi uni qonda saqlanish 
davomiyligini  3-4 marta oshirdi. 
Ta‘siri yo‗naltirilgan IF olishda qo‗llaniladigan polimerlar:  
•  PAA, ES, PFX, sefadeks, triatsetat sellyuloza, nitrotsellyuloza,  neylon, 
ftoroplast 
Ta‘siri yo‗naltirilgan IF shakllari:  
•  granula, tabletka, plyonka, tolasimon  
Ferment saqlovchi  bog‗lovchi vositalar 
•  Dalseks-tripsin ta‘sir etish vaqti  72 soat  ( proteolitik ta‘siri ega, regeneratsiya 
jarayonlarini tezlatadi 
•  Dalseks-tripsin - mikrovolokno;  
•  Dalseks-tripsin - povyazka;  
•  Dalseks-tripsin - bыstrofiksiruemoe individualnoe perevyazochnoe sredstvo;  
•  Dalseks-tripsin v pene s antibakterialnыmi komponentami;  
Dalseks-tripsin v gele (gel kak sredstvo uvlaj 
Salfetka «Proteoks-M»  tripsin va meksidol saqlaydi- proteolitik va antigipoksik 
ta‘sirga ega. 
Salfetka «Proteoks-D»  tripsinom va dieton saqlaydi- proteolitik va antigipoksik ta‘sirga 
ega. 
Salfetka s tripsinom «Proteoks-T»  

---

210 
 
Salfetka s lizoamidazoy «Lizoamid»