O„zbekiston respublikasi sog„liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

                             DAIlarning afzalligi: 
-  qulayligi va  portativligi; 
-  muolajani bajarish tezligi, nisbatan arzonligi  
kamchiliklari: 
- aerozolning yuqori tezligi, freonning past harorati DAI ishlatishda reflektor 
nafas olishda qiyinchilik tug‗dirish mumkinligi; 
-  aerozolning    faqat  taxminan  30-40%  zarrachalari    respirabel  razmerlarga 
ega ( 5 mkm kichik); 
- patsientning nafas olishi ingalyatorning aktivatsiyasiga sinxronlanish lozim  
DAI tarkibi 
DAI  tarkibiga  DM  tashqari  propellent  va  surfaktantlar  kiritiladi.  Surfaktant 
vazifasi-  DM  suspeziyasini  turg‗unlashtirish  va  klapanni  yaxshi  ishlashini  ta‘minlash 
(«moylash»).Ular qatorida: olein kislota, sorbitan-monooleat, sorbitan trioleat, fosfatidil 
letsitin (0,1%- 2%) qo‗llaniladi. 
Propellentlar sifatida ilgari freon — xlorftoruglerod (XFU) keng qo‗llanilgan, lekin 
1987y  boshlab    bu-freonni  qo‗llash  ta‘qiqlangan  va    1995ydan  gidroftoruglerodlarni 
(GFA-134A) freonlar sifatida qo‗llash taklif etildi. 

---

85 
 
SHu ilan birga xozirda freonsiz  DAI lar xam qo‗llaniladi. Ularda DM   eritma xolda 
bo‗ladi va  uni ishlatishdan oldin silkitish shart emas. Eritmani turg‗unlashtirish uchun 
etanol, olein kislota, sitratlar qo‗llaniladi.  
DAI qo‗llashdagi muammolar 
DAI  qo‗llashdagi  muammolarni  (nafas  olish  va  DAI  aktivatsiya  qilish 
jarayonlarni sinxronlashtirish) echilishi: 
•   nafas  olish  bilan  aktivlanadigan  moslamalarni    qo‗llash  «engil  nafas-  legkoe 
dыxanie» turdagi; 
•  yordamchi  moslama – speyser bilan ta‘minlangan DAIlarni qo‗llash.  
Ularni  qo‗llashda    nafas  olish  va  ingalyatorni  faollashtirish  jarayonlari 
koordinatsiya (moslanadi) qilinadi. 
Nafas 
olish 
bilan 
 
aktivlanadigan 
(faollashadigan) 
DAI turlari «legkoe dыxanie-engil nafas» deb nomlanadi ( Rasm-2). 
 
 
 
Rasm-2. ―Engil nafas‖ turdagi faollashgan DAI 
 
 Bunday turdagi ingalyatorlarga Autohaler, Easy-Breath keltirish mumkin. 
( Rossiyada «Engil nafas» nomi bilan ro‗yhatdan o‗tgan).  
  «Engil  nafas»  turdagi  DAIlar  aktivatsiyasi  qopqoqni  ochish    va  chuqur  nafas  olish 
yo‗li bilan amalga oshiriladi. Buning uchun qopqoq ochib, nafas olinsa unga javoban 20 
yoki 30 l/daq tezlikda 0,2 soniya davomida preparatning dozasi purkaladi.  
Speyserlar 
Speyser-  ingalyasion  rezervuar  kamera  ko‗rinishidagi  yordamchi  nafas  olish 
moslamasi. Speyserlar maxsus klapan bilan ta‘minlangan bo‗lib, nafas olganda  klapan 
ochiladi va DM  purkaladi, nafas chiqarilganda klapan yopiladi.                     
Speyserlar yordamida DAI  takomillashtirishning afzalliklari: 
•   og‗iz bo‗shligi va ingalyator orasida oraliq uzaytirilganligi sababli aerozol tezligi 
kamayadi, uning harorati qisman ko‗tariladi, propellent bo‗g‗lanadi; 
•  oqibatda DM tomoq va og‗iz bo‗shlig‗idagi depozitsiyasi kamayadi (bu esa DM ni 
absorbsiyasini  mini-mallashtiradi),  patsientlarda  reflektor  yo‗tal  paydo  bo‗lish 
xolatlari kamayadi; 
•  natijada malalliy nojo‗ya va rezobtiv ta‘sirlari kamayadi. 

---

86 
 
   Speyserlar turli razmerda va shaklda ishlab chiqariladi. (Rasm-3,4) 
                                                            
                        
 
 
Rasm-3.Speyser bilan ta‘minlangan DAI- Volumatic 
Zamonaviy  speyserlar vakili- Jet-sistema (Rasm-4). 
Moslama      ikkita  polipropilenli  yarim-sferalardan  tashkil  topgan  va  ular  diametri 
10sm ega bo‗lgan dumalok kamerani hosil qiladi.  
 
 
 
 
Rasm-4. Beklometazon saqlovchi Jet-sistema