O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

ob’yektiga  yo’naltirilganligiga  aytiladi.  Yo’naltirilganlik  shaxsning  extiyojlariga, 
qiziqishlariga, faoliyat maqsadlariga bog’liq holda namoyon bo’ladi.   
Boshqa  psixik  jarayonlar  kabi  diqqat  ham  o’zining  nerv  fiziologik  asoslariga 
ega.  Mashhur  rus  fiziologi  I.P.Pavlov  diqqatning  fiziologik  asosini  yangi  voqea, 
hodisalarni aks ettirish jarayonida bosh  miya yarim sharlarida  yuzaga keladigan  «Bu 
nimaq»  refleksi  tashkil  etadi  degan  taxminni  ilgari  surdi.  Shuningdek, 

---

yo’naltirilganlik sub’yektning extiyojlariga, uning faoliyati maqsadlari va vazifalariga 
mos  keladigan  ob’yektlarning  tanlanganligida,  ixtiyoriy  va  ixtiyorsiz  tanlashda, 
ajratishda  namoyon  bo’ladi.  Diqqat-e’tiborning  bir  xil  ob’yektlarda  to’planganligi 
(konsentrasiyalanishi)  ayni  paytda  barcha  begona  narsalardan  chalg’ishni,  boshqa 
ob’yektlarning  vaqtincha  inkor  etilishini  taqozo  qiladi.  Shu  tufayli  in’ikos 
aniq-ravshan bo’la boradi, tasavvurlar  va o’y-fikrlar  faoliyat  tugallanmagunga  qadar, 
undan  ko’zlangan  maqsadga  erishilmaguncha  ongda  saqlanib  qoladi.  Shu  yo’sinda 
faoliyatning nazorat qilib va boshqarilib borilishi ta’minlanadi. 
Diqqat  sezgi,  xotira,  tafakkur  va  harakat  jarayonlarida  namoyon  bo’lishi 
mumkin.  Shu  sabbali  diqqatni  biror  narsaga  qaratish  ob’yektiga  (idrok  etiladigan 
buyum,  xotira,  tafakkur,  harakat  tasavvurlari)  bog’liq  holda  diqqatning  namoyon 
bo’lishining  quyidagi  shakllarini:  sensor  (perseptiv),  aqliy,  harakatlantiruvchi 
shakllarini ajratib ko’rsatadilar.   
Hozirgi  vaqtda  sensor  (ko’rish,  eshitish)  diqqati  ko’proq  o’rganilgandir. 
Diqqatga  ta’rif  beradigan  ma’lumotlarning  ko’pchiligi  amalda  uni  tadqiq  etish 
natijasida qo’lga kiritilgan. Diqqat bamisoli bilish (idrok, xotira, tafakkur) jarayonlari 
orasida  namoyon  bo’lib,  ular  samaradorligining  oshishiga  yordam  beradi.  Jumladan, 
idrokning  aniq-ravshanligi  va  to’laqonligi  diqqatga  bog’liq,  diqqatning  susayishi 
perseptiv  jarayonlarning  birmuncha  darajada  buzilishiga  va  shakllanayotgan 
siymoning o’zgarib ketishiga olib borishi mumkin. 
Diqqatning bir nechta turlari mavjud: 

  ixtiyoriy diqqat; 

  ixtiyorsiz diqqat; 

 
ixtiyoriydan so’nggi diqqat.