O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi tibbiy ta'limni rivojlantirish markazi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Tana og
‘
irligi.
Tana og‘irligi mexanik va elektron tarozilarda o‘lchanadi. Tana 
og‘irligini 50 g gacha aniqligda o‘lchanadi. 
Tana yuzasini maydoni. Jismoniy rivojlanish belgisi sifatida, tana massasi 
yordamida aniqlagan maqqul. Uni aniqlash uchun oddiy va etarlicha aniq bulgan 
formuladan foydalaniladi. S(m
2
)= (4m+7)/(m+90), bu erda m-tana og’irligi, kg. 
Jismoniy quvatsiz shaxslarda jismoniy baquvvat shaxslarga nisbatan tana yuzasini 
maydoni birligiga kamroq og‘irlik to‘g‘ri keladi. 
O‘pkaning tiriklik sig‘imi (O‘TS).
Bu havoning maksimal sig‘imi bo‘lib, uni 
chuqur nafas olgandan so‘ng chiqarish kerak. O‘TSni suyuqlilik yoki quruq 
spirometrlarda o‘lchanadi. Aniqroq ko‘rsatkichlar suyuqlilik spirometrlarda olinadi. 
Tekshiriluvchi 2-3 bor nafas olib chiqargandan so‘ng burnini barmoqlari bilan qisib 
sprirometr trubkasiga nafas chiqaradi. Jarayonni qaytarish mumkin. O‘TSni olingan 
kattaligi aniq AO‘TS deyiladi va uni O‘TSni lozim (LO‘TS) kattaligi bilan solishtiriladi.
LO‘TS ni quyidagi formula bilan hisobdlanadi:
Erkaklar: LO‘TS (ml)q(27,63-0,112*yosh)*tana uzunligi(sm); 
Ayollar: LO‘TS (ml)q (21,78-0,101*yosh)*tana uzunligi(sm). 
Sog‘lom odamlar uchun AO‘TSni LO‘TSga munosabati 81 dan 123 %gacha 
o‘zgarib turadi. 
Dinamometrik ko‘rsatkichlar
(chap, o‘ng qo‘l kuchi, bel mushak kuchi). Qool 
kuchini o‘lchash uchun tirsali dinomometr qo‘llaniladi, bunda qo‘lni yonga ko‘tarib 
dinomemetrni maksimal qisiladi. Qo‘l kuchini o‘lchashda oxirgi ko‘rsatgich oldingisiga 
nisbatan kichikroq bo‘lguncha o‘lchanadi. Bel mushak kuchi tekshiriluvchilarda quyidagi 
qarshi ko‘rsatmalar bo‘lmaganda o‘lchanadi: ichki organlarni tushib qolishida, 
umurtqalarni nostabilligida, miyapiyaning yuqori darajasida, grija bo‘lishi, oy ko‘rganda, 
qon bosimi yuqori bo‘lganda. 
Tekshiriluvchi sub‘ekt platformaga oyog‘i bilan turadi, dinamometr qo‘li tizza 
bo‘g‘ini sathida turadi, bunda qo‘l va oyoqlar bukilgan bo‘lishi lozim. Shu holatdan 
sub’ekt dinomometr ushlagishini tepaga tortadi. Bu ko‘rsatgich tekshiriluvchilar holatini 
baholovchi asosiy biologik faktor hisoblanadi. Birinchidan, hech qaysi antropometrik 
tekshiruvlarga qarshi ko‘rsatma yo‘q, iikinchidan bel mushak kuchining yuqori 
natijalarini ko‘rsatish uchun MNS da quvvaili impuls hosil qilinib ko‘pgina miqdordagi 
mushaklarni faollashtirish kerak bo‘ladi. Bunda faqatgina bel mushaklari emas balki 
yuqorigi va pastki oyoq va qo‘llarning, qorin, bo‘yin va boshqalarni ishga solish kerak 
bo‘ladi.