O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash vazirligi P. F. Borovskiy nomli tibbiyot kolleji

Odamlarda parazitlik qiluvchi  
plazmodiyalar quyidagilardir: 

 
Plazmodium vivax-
 uch kunlik bezgak (malariatertiana) qo’zg’atuvchishi; 

 
Plazmodium 
malariae- 
to’rt 
kunlik 
bezgak 
(malariaquartana) 
qo’zg’atuvchisi; 

 
Plazmodium falciparum- 
tropik bezgak (malariatropice) qo’zg’atuvchishi; 

 
Plazmodium 
ovale- 
uch 
kunlik 
tipidagi 
bezgak 
(ovalemalaria) 
qo’zg’atuvchisi.  
Kasallikning klinik belgilari 

 
Badan qaqshab, bemor sovqotadi. Oradan 1-2 soat o’tgach, isitma ko’tarilib 
ketadi va tana harorati 41 S, ba’zan undan ham yuqori darajaga ko’tariladi. 
Isitma  ko’tarilgan  vaqtda  bemor  bosh  og’rishi,  ko’ngil  aynishidan  shikoyat 
qiladi. Bemorning yuzi va terisi qizargan, paypaslab ko’rganda issiq tuyiladi. 
Bel  sohasi  va  chap  biqinida  kuchli  og’riq  bo’lishi  mumkin.  Tomir  urishi 
tezlashadi.  Isitma  huruji  6-8  soat  davom  etadi.  So’ngra  qisqa  vaqt  ichida 
isitma to’satdan 35-35,5 S gacha tushub ketadi (intermittirlovchi isitma). Bu 
davrda  bemorda  kuchli  terlash  kuzatiladi.  Ichki  kiyimlari  shalobbo  bo’lib 
ketadi. Ularni bir necha marta almashtirishga to’g’ri keladi.  

 
Isitma  hurujlari  takrorlanavergach,  bemorning  turli  a’zolarida  o’zgarishlar 
yuzaga  keladi.  Taloq  kattalashishi  o’ziga  xos  belgi  hisoblanadi.  U  dastlab 
yumshoq  bo’lsa,  keyinchalik  qattiq  bo’lib  qoladi.  So’ngra  jigar  ham 
kattalashadi.  

 
Bemor  ish  qobiliyatini  yo’qotadi.  Rangi  sarg’yib  ketadi.  Ko’pincha  lablari 
atrofiga  uchuq  toshadi.  Eritrositlar  parchlanavergani  tufayli  ularni  soni 
kamayib ketadi- kamqonlik rivojlanadi. Leykositlar soni ham kamayadi. 

 
Og’ir hollarda, ayniqsa tropik bezgakda kasallikning og’ir asoratlari- bezgak 
komasi  va  gemoglobinuriya  isitmasi  ro’y  beradi.  Miya  shishi  ro’y  beradi. 
Teriqoramtir- sarg’ish rang bo’lib ketadi. Siydik va najas beixtiyor ajraladi. 
Jadallashtirilgan davolash olib borilmasa, ko’pincha o’lim bilan tugaydi.  
     Davolash 

 
Bezgak bilan o’g’rigan bemorlar albatta kasalxonaga yotqizilishi; 

 
Bezgakka  qarshi  dorilar  hamda  patogenetik  va  simptomatik  dorilar  bilan 
to’liq davolanishi kerak. 
69 
 

---

