O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash vazirligi P. F. Borovskiy nomli tibbiyot kolleji

ro’yhat bo’yicha zaharli va narkotik vositalar saqlanadi. 
 
B  
ro’yhat bo’yicha kuchli ta’sir etuvchi moddalar saqlanadi. 
 
Umumiy retseptura 
 
  Umumiy  retseptura  –  dorilarni  yozib  berish  va  tayyorlash  qoidalarini  bayon 
etuvchi dorishunoslikning bir bo’limi hisoblanadi. 
  Retsept  dori  tayyorlash,  uni  qanday  ishlatish  to’g’risida  bemorga  tushuntirib 
berish haqida shifokorning dorixonaga qilgan yozma murojati. Retsept 85x150 mm 
kattalikdagi  blankaga  yozilishi  kerak.  Blankaning  yuqori  qismida  davolash 
muassasining  muhri,  manzilgohi  va  telefon  raqami  ko’rsatiladi,  keyin  bemorning 
familiyasi  (bolalar  va  60  yoshdan  oshganlar  uchun  ularning  yoshi),  yil,  oy,  kun 
so’ngra retsept yozuvchi shifokorning familiyasi yoziladi. 
   Retsept quyidagi bo’limlardan iborat: 1) boshlang’ich qismi (inscriptio);  
2) retsept yozgan shaxsning farmatsevtga murojaati (praepositio);  
3) dori moddalarining turlari (disignatio materiarum); 
4) farmatsevtga ko’rsatma (praesriptio); 
5) bemorga berilgan tushuntirish (signatura); 
6) retsept yozgan vrach imzosi; 
7) davolash muassasining muhri. 
  Retsept tarkibida bir necha dori bo’lsa, avval asosiy (basis); so’ngra unga  yordam 
beruvchi  modda  (adjuvans);  dorining  ta’mi  va  hidini  yaxshilovchi  (corrigens); 
shakl beruvchi (constituens) moddalar keltiradi. 
  “Rp”  belgisi  lotincha  “Recipe”  fe’lining  qisqartirilgani  bo’lib,  “ol”  degan 
ma’noni bildiradi. Dori moddalari lotin tilida qaratqich kelishigida birma-bir sanab 
o’tiladi.    Signatura    (dorini  qo’llash  usuli)  mahalliy  tilde  yoziladi.  Signaturada 
“ichiladi” yoki “ma’lum” kabi umumiy ko’rsatmalar bilan cheklanish taqiqlanadi. 
Dorini  qanchadan  va  qachon  qabul  qilish  kerakligini  ko’rsatib,  qanday 
qo’llanilishini aniq yozib qo’yish kerak.  
  
Bemorga  dorini  tez  tayyorlash  kerak  bo’lganda  shifokor  retsept  yuqorisida 
ko’rinib  turadigan  joyga  “cito”  (tez)  yoki  “statim”  (darhol)  deb  yozib  qo’yadi. 
Retseptda  ikkita  yoki  bir  necha  modda  bir  miqdorda  yoziladigan  bo’lsa,  doza 
oxirgisining qarshisiga qo’yiladi, undan oldin 
ana 
yoki 
aa 
qisqacha so’zini yozib 
qo’yish  kerak,  baravardan  olinadi  degan  ma’noni  bildiradi.  Bemorga  yozib 
berilgan  dorini  takrorlash  zarurati  tug’ilganda  shifokor  buni  retseptning  ko’rinib 
turadigan joyida
 ko’rsatib qo’yishi lozim, masalan: repetatur- takrorlansin. 
Bis repetatur- ikki marta takrorlansin.  
   
13 

---

Tarkibida  A  guruhiga  kiradigan  zaharli  moddalar  (etil  spirti)  bor  dorilar  yozilgan 
retseptlarda  shifokor  imzosidan  tashqari  tibbiyot  muassasining  muhri  (dumaloq 
yoki  uchburchak)  bo’lishi  kersk.  Tarkibida  narkotik  moddalar  bo’ladigan 
dorilarning  retseptlari  yagona  nusxada  pushti  rang  blankalarga  yoziladi.  Bunday 
dori  moddalar  jumlasiga  quyidagilar  kiradi:  kokain,  morfin,  omnopon,  promedol, 
tekodin, fenamin. Retsepturada keltirilgan  har bir moddaning nomi o’ng tomonida 
uning miqdori ko’rsatiladi. 
  Suyuq  moddalar  milliliter  hisobida,  qolgan  moddalarning  ko’pchiligi  o’nlik 
o’lchov  sistemasida  olinadi-  grammlar  va  gramm  unumlari  hisobida  belgilanadi.  
Masalan: 1,0; 0,1; 0,01; 0,001, ya’ni bir gramm, bir detsigramm, bir santigramm, 
bir  milligram.  Ta’sir  belgilari  bilan  miqdorlanadigan  (TB)  dori  vositalarini 
yozishda  ta’sir  birliklarining  soni  ko’rsatiladi  (masalan,  penitsillin  500000  TB). 
Ba’zi suyuq dori shakllari miqdori tomchilar bilan ham belgilanadi. Bu holda dori 
vositasining nomidan keyin “guttas” – tomchi so’zi yoziladi va tomchilarning soni 
rim raqamlarida ko’rsatiladi.