O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi farmakognoziya fanidan amaliy mashg’ulotlar bo’yicha o’quv qo’llanma

 
O‘simliknnng nomi.
kuchala – (chilibuxa) – 
Strychnos nux Vomica
. 
 
Oilasi.
loganiyadoshlar – Loganiaceae. 
Kuchala bo‘yi 15 m etadigan daraxt. bargi oddiy, tuxumsimon, qalin, yaltirok, tuksiz 
bo‘lib, poyada bandi bilan qarama qarshi o‘rnashgan. gullari ko‘rimsiz, yarim 
soyabonga to‘plangan. gulkosachasi 5 tishli (ba'zan 4 tishli), gultojisi yashil-oqish. 
besh bo‘lakli (ba'zan 4 bo‘lakli), otaligi 5 ta (ba'zan 4 ta), onalik tuguni ikki xonali, 

---

126 
yuqoriga joylashgan. mevasi – sharsimon, kizil-sariq rangli (shakli va rangli apelsinni 
eslatadi), 2-8 urug‘li xo‘l meva. 
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
tayyor maxsulot yassi, yumaloq (tugmachaga 
o‘xshash), sarg‘ish-kulrang, bir tomoni botiq ikkinchi tomoni do‘ng eki tekis urug‘dan 
iborat, urug‘ diametri 1,5 sm, qalinligi 3-6 mm bo‘lib, ustida markazdan chetga qarab 
(radiusi bo‘ylab) yo‘nalgan juda ko‘p yopishgan tuklar bor, shu sababli ipaksimon 
yaltiroq. urug‘ning dung tomoni markazida kindigi bo‘lib, u kichkina burtma shaklida 
ko‘rinadi. kuchala juda xam qattiq bo‘lib, suvda yarim soat kaynatilgandan so‘ng 
yumshaydi. keyin uni penset yordamida o‘rtasidan bo‘lish mumkin. urug‘ po‘sti ostida 
shoxsimon, qattiq oqish kulrang endosperma hamda uzunligi 7 mm ga etadigan 
embrion joylashgan. urug‘ palpasi ustma- ust o‘rnashgan. mahsulot xidsiz, achchiq 
mazasi bor. 
Kimyoviy tarkibi.
kuchala urug‘i 2-3% alkaloidlar yig‘indisidan iborat bo‘lib, u 
strixnin va brutsinning teng qismlarini tashkil qiladi. 
strixnin 
 
 
Ishlatilishi.
Kuchala nastoykasi va strixnin nitrat markaziy nerv sistemasini ko‘zg‘atish 
uchun ishlatiladn. strixnin ichak yarasida, moddalar almashinuvini yaxshilashda, 
ishtaxa ochishda qo‘llanilada. strixnin nitrat poroshok va ampulada chiqariladi.