|
Mikroskopik tahlil.
Mikroskopik tekshirish bilan dorivor maxsulotni chinligini aniqlash (identifikatsiya
qilish) mumkin bo’lmagan xollarda (maxsulot mayda qilib qirqilgan yoki poroshok
xolida bo’lsa), ular mikroskop yordamida tekshiriladi, yaʼni mikroskopik tekshiriladi.
Mikroskopik tekshirish uchun, avvalo, mikroskopik preparat tayyorlanadi va unga
yorituvchi suyuqlik tomiziladi, ustini qoplagich oynacha bilan yopib, so’ngra
mikroskop ostida ko’riladi. Yorituvchi suyuqlik sifatida suv, glitserin, xloralgidrat
eritmasi xamda KON va NaON ning 3% li yoki 5 % li eritmasini ishlatish mumkin.
Mikroskopik preparatlarni ko’rish vaqtida ishqor eritmalarini kraxmal donachalari,
yog’lar va boshqa birikmalar bilan reaktsiyaga kirishini unutmaslik lozim. Mikroskopik
preparat tayyorlash vaqtida preparatga xavo kirib qoladi va u preparatni ko’rishga
xalaqit beradi(xavo qora tugarak shaklida ko’rinadi). Shuning uchun preparat
tayyorlanib bo’lgandan so’ng u extiyotlik bilan qizdiriladi (xavoni chiqarib yuborish
uchun), keyin mikroskop ostida ko’riladi. Barg va gullardan preparat tayyorlash uchun
ularni ishqor eritmasida 1—2 minut qaynatiladi, suvda bir necha bor yuviladi, so’ngra
ishqor yoki xloralgidrat eritmasida ko’riladi. Baʼzan bargni ko’ndalangiga kesib (yoki
barg va gullarning poroshogi) ishqor yoki xloralgidrat eritmasida ko’riladi.
Kimyoviy tahlil
Maxsulotlarni kimyoviy tekshirish vaqtida ularning tarkibidagi asosiy taʼsir etuvchi
birikmalarga sifat reaktsiyalari qilinadi xamda shu birikmalarning miqdori aniqlanadi.
Maxsulotlar tarkibidagi asosiy taʼsir etuvchi kimyoviy birikmalarning miqdori ko’p
10
sabablarga (o’sadigan yoki ekiladigan joyiga, tayyorlangan davriga, tayyorlash,
quritish, saqlash jarayonlari va boshqalarga) ko’ra doimo o’zgarib turadi. Shu asosiy
taʼsir etuvchi birikmalarning ko’p yoki ozligiga qarab, maxsulotning sifatliligi
belgilanadi. Shuning uchun asosiy taʼsir etuvchi birikmalarning maxsulotdagi
miqdorini aniqlash katta axamiyatga ega bo’lib, u maxsulotning sifatini ko’rsatadi.
O’simlik tarkibidagi moddalarning kimyoviy — fitokimyoviy analiz jarayonida sifat
reaksiyalari yordamida maxsulot tarkibidagi asosiy taʼsir etuvchi biologik faol (aktiv)
xamda ular bilan birga uchraydigan boshqa birikmalar aniqlanadi. Bu reaktsiyalar
maxsulotlarning chinligini aniqlash (identifikatsiya qilish) uchun xam axamiyatlidir
O’simlik moddalariga sifat reaktsiyalar qilishda lyuminestsent xamda xromatografik
usullardan xam keng foylalanilmoqda. Lyuminestsent usuli o’simlik moddalarining
yoki ularning birorta reaktiv bilan birlashib xosil qilgan birikmalarnni maʼlum
sharoitda (ultrabinafsha nur ta’sirida) tovlanib ko’rinishiga asoslangan bo’lib,
lyuminessent mikroskop yoki boshqa asboblar yordamida olib boriladi. Masalan,
maxsulot tarkibida antratsen unumlari, flavonoidlar, kumarinlar, turli alkaloidlar va
boshqa birikmalarning bor-yo’qligi xamda qaysi to’qimalarda ko’p to’planganligini
lyumnnestsent mikroskop ostida ko’rib aniqlash juda xam qulaydir. Xromatografik usul
qog’oz, turli adsorbentlar yordamida va turli erituvchilar ishtirokida olib boriladi.
Tahlil natijasida qaysi gurux va qancha birikma maxsulot tarkibida borligini xamda
maʼlum bo’lgan standart-guvoh birikmalar yordamida shu moddalarni chinligini
aniqlash — identifikatsiya qilish mumkin O’simlik tarkibida mavjud bo’lgan biologik
faol moddalarni identifikatsiya qilish xamda ularning miqdorini aniqlashda qadimdan
maʼlum bo’lgan umumiy usullar bilan bir qatorda fotoelektrokalorimetrik va
spektrofotometrik usullar xam keng qullanilmoda. Bu usullar dorivor maxsulotlar
tarkibidagi biologik faol (aktiv) moddalarning turli reaktivlar bilan xosil qilgan
birikmalarning rangini, intensivligini yoki ularning maʼlum tulqinlarda (UF yoki IQ)
spektrlarini fizik asboblar yordamida o’lchashga asoslangandir. Maxsulot tarkibidagi
asosiy taʼsir etuvchi birikmalar turli kimyoviy moddalardan iborat. Shuning uchun
ularni sifat va miqdor jixatdan aniqlash usullari xam turlichadir.
11
Do'stlaringiz bilan baham: |
