O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi farmakognoziya fanidan amaliy mashg’ulotlar bo’yicha o’quv qo’llanma

20.Mikroskop tahlil usulida asosan dorivor o’simliklar qanday holda tekshiriladi? 
A.
maydalangan ya’ni poroshok holida 
B.
buket holida 
C.
ezilgan holda 
D.
maydalanmagan va maydlangan holda 
 

---

26 
 
II-BOB
Tarkibida polisaharidlar bo’lgan dorivor o’simliklar va mahsulotlar 
 
2.1 TARKIBIDA POLISAHARIDLAR BO’LGAN DORIVOR O’SIMLIKLAR 
VA MAHSULOTLARNI O’RGANISH
Maqsad: 
1.Polisaxaridlar haqida tushuncha.Polisaxarid saqlovchi dorivor o’simliklar va 
maxsulotlarni o’rganish: 
2.Gulxayri ildizi - radices Althaeae ni makroskopik va mikroskopik tahlil qilish: 
4. Zig'ir urug'i - Semina Lini ni makroskopik tahlil qilish: 
Darsning mazmuni:
1.Polisaxaridlar haqida tushuncha.Polisaxarid saqlovchi dorivor o’simliklar va 
maxsulotlar. 
 Polisaxaridlar
– monosaxaridlar qoldiqlaridan tashkil topgan yuqori molekulali 
uglevodlardir. Ular biopolimerlarning muhim guruhlaridan biri bo’lib, o’simlik va 
hayvonot dunyosida keng tarqalgan. Bu birikmalarning parchalanishi natijasida oddiy 
uglevodlar – monosaxaridlar (ba’zan disaxaridlar ham) hosil bo’ladi. Keyinchalik 
oraliq birikma bo’lgan disaxaridlar ham monosaxaridlarga bo’linadi.
Polisaxaridlar (gomoglikozidlar) quyidagi guruxlarga bo’linadi:
1. Kristall holidagi polisaxaridlar (oligosaxaridlar yoki qandsimon polisaxaridlar). 
Oligosaxaridlar geksozalar va pentozalardan tashkil topgan kristall holdagi, shirin, 
suvda yaxshi erishi natijasida haqiqiy eritma hosil qiladigan hamda molekula og’irligi 
turg’un bo’lgan moddalardir.
2. Yuqori molekulali polisaxaridlar (qandsimon bo’lmagan polisaxaridlar, poliozlar). 
Bu birikmalar mazasi shirin bo’lmagan, suvda erimaydigan yoki suvda erigan holda 
kolloid eritma xosil qiladigan yuqori molekulali birikmalar – polimerlardir. Yuqori 
polisaxaridlar glikozidlarga o’xshash efir tipidagi birikmalar bo’lib, gidroliz natijasida 
oligosaxaridlar va monosaxaridlarga parchalanadi.
3. Pektin moddalar. Bular uglevodlardan galakturon kislota qoldiqlarini o’zaro 1>4 
glikozid tipida birikishidan xosil bo’lgan polimerdir. Ularning molekulyar massasi 

---

27 
200.000 ga yaqin. Suvda eriydi, eritma sovutilsa quruq massa – jelega aylanadi.
Yuqori molekulali polisaxaridlar o’z navbatida ikki guruhga bo’linadi:
a) gomopolisaxaridlar – bir xil qand koldiqlaridan tashkil topgan ya’ni glyukozadan 
tashkil topgan glyukanlar (kraxmal, glikogen, dekstrin, tsellyuloza, laminaran), 
fruktozadan tashkil topgan polifruktozanlar (inulin), mannozadan tashkil topgan 
mannanlar, galaktozadan tashkil topgan galaktanlar va boshqa birikmalar;
b) geteropolisaxaridlar ikkita turli qand qoldiqlaridan (glyukoza va mannozadan) – 
glyukomannan – eremuran; galaktoza va mannozadan (galaktomannanlar), bir necha 
xil monosaxarid qoldiqlaridan (o’simlik shilliq moddalari, daraxt yelimlari), geksuron 
(galakturon) kislotalardan (pektin moddalar u yoki ba’zan qand qoldiqlari bilan 
uglevod bo’lmagan birikmalar (aminokislotalar, peptidlar va boshqalar) ishtirokida 
tashkil topgan birikmalar. Polisaxaridlardan bo’lgan kraxmal, shilliq moddalar, daraxt 
yelimlari va pektin moddalar tibbiyotda hamda farmatsevtika sohasida ishlatiladi. Bu 
birikmalarning kimyoviy tuzilishi va xossasi turlicha bo’lganligi uchun tahlil qilish 
usullari ham turlichadir.