O’zbekiston respublikasi sog’likni saqlash vazirligi andijon davlat tibbiyot instituti. Bolalar kasalliklari propedevtikasi va poliklinik pediatriya kafedrasi

 
 
1.
Endokrin bezlar. Bolalarda anatomo-fiziologik xususiyatlari. 
2.
Endokrin kasalligi semiotikasi. 
3.
Jinsiy rivojlanish va uni baxolash. 
4.
Bolalarda immun sistemasi rivojlanishi. 
5.
Immun sistemasining kasalliklari. 

---

3 
Mazmuni: 
Ichki sekretsiya bezlari organizmning moddalar almashinuvi, jismoniy 
rivojlanishga, ruxiy va jinsiy rivojlanishga ta’sir kursatadi. Bolalik davrida ichki 
sekretsiya bezlarning biror biri rivojlanmasa, yosh bolalarda qaytarib bulmas akliy 
kamchiliklarga olib keladi. 
Gipofiz asosiy endokrin bez bulib, uning faoliyatiga barcha endokrin bezlar 
faoliyati boglik. Gipofiz juda vaktlik ishlay boshlaydi. Gipofizning oldingi kismida 
kuyidagi garmonlar ishlab chikariladi: 
1.
AKTG (adrenokortikoroinыy) 
2.
STG (samototroinыy) 
3.
TTG (tireotroinыy) 
4.
FSG (Follikulostimultruyushiy) 
5.
LG (lyutsiniziruyushiy) 
6.
LTG yoki MG (laktogen-prolaktin) 
7.
Gonadotropin 
Gipofizni oldingi bulagini funksiyasini buzilishi, organizmni usish 
jarayonini buzadi. Gipofunksiyada gipofizlar nanizm va karlik pakanalik 
kuzatiladi. 
Giperfunksiyada gigantizm va akromegamiya kuzatiladi. Oralik kismini 
funksiyasini buzilishi oyok va asosiy almashinuvni, jinsiy rivojlanishni buzilishiga 
olib keladi. 
Antiduretik garmonni (ADG) ishlab chikarishi kamayganda kandsiz diabet 
kuzatiladi. Bu kasallikda bemorlarda kuchli chankash va siydik ajralishini 
kuchayishi kuzatiladi. 
Kalkonsimon bezning asosiy garmonlari tiroksin va triyodtironin. Bundan 
tashkari kalkonsimon bezning S-xujayralarida tireokalьsitonin garmoni xam ishlab 
chikariladi. Tireokalьsitonin 32 aminkislotali bulib, fosfor kalьsiy almashinuvi 
boshkaradi va paratgarmonning antogonisti xisoblanadi va ortikcha kalьsiyning 
yigilishiga yordam beradi. Trienokalьsitonin bundan tashkari ovkat iste’mol 
kilishda gastrinning ajralib chikishiga xam ta’sir kursatadi. Kalkonschimon 
bezning bunday funksional xolatning normal turishiga gipofizning ta’siri kattadir. 
Kalkonsimon bezning funksional kobiliyatini buzilganligini kursatuvchi turli 
klinik belgilar xam buladi. 
A) garmon etishmovchiligi – gipofunksiya. Bunda bolalarda umumiy 
bushashish, mador kurishi, xarakat yokmasligi, ishtaxaning pasayishi, ich kotishi 
kuzatiladi. Teri karimsiksimon, turgori pasayadi, sovuk, kalinlashgandek, shish 
borga uxshaydi, tili kalin buladi. Sklet rivoji tuxtaydi – bolaning buy usishi 
pasayadi, burun asosi kalinlashadi, usishdan tuxtaydi. Buyin kiska, peshonasi past, 
labi kalin, sochlari dagal va siyrak buladi. Tugma gipoteriozda bir gurux 
nospetsifik belgilar kuzatiladi. Odatda tugma gipoterioz katta vaznda tugilgan 
bolalarda, teri sarigini uzok chuzilishi, korin kattalashishi, burundan nafas olish 
kiyinlashgan belgilar bilan birga kuzatiladi. Bunday bolalarda asab rivoji pasayadi. 
B) garmonning kup ishlab chikishi – giperterioz, tireotoksikoz, Bazetov 
kasalligi. Bola tajang, kuzgaluvchanlik ortib ketadi, bugim refleksi ortib ketadi, 
bola ozadi, kaltirash, yurak urishining tezlashishi, kuzning kosasidan chikib turishi, 

---

4 
bukok, Grafe simptomi (yukori kovokning tushishini kechikishi, kuz karashning 
yukoridan pastga olib utganda kovok kech kolib kuzning oki yakkol kurinadi), kuz 
kattalashadi, kiprik kokish sekinlashadi, kuz karashining bir yunalishdan 
ikkinchisiga utishda bir tekisligi, bir nuktaga tuxtab sinchiklab karash, ayniksa 
yakin joylashgan narsaga buziladi (Mebius simptomi). 
V) garmonning normal ishlab chikarilishi (eutireoz). Kasallik bezning 
morfologik uzgarishi, paypaslaganda aniklanadi.