O’zbekiston respublikasi qurilish vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi samarqand davlat arxitektura qurilish instituti «Shahar qurilishi va xo’jaligi»

h pk1=

ПК1

ПК1

2

2

hpk2

h^1ПК 2 h^11ПК 2





5

2

2

va xokoza R_p2 gacha

7

hRp58=	hRp^1	2	 hR^11р 2		(-223)		
			2		2

Topilgan o’rtacha nisbiy balandliklar 7-inchi grafika (musbat ishoralar) va 8-inchi grafaga (manfiy ishorlik) yoziladi.

Hisoblar to’g’ri bajarilganligi tekshirish orqali bajariladi.

Buning uchun jadvaldagi 3- dan 8-inchi grafadagi qiymatlarning alohida yig’indilari olinadi va shu grafalar tagiga yoziladi. Natijalar qo’ydagicha shartlarni qanoatlashtirish kerak:

Tekshirish

1	1		1	1 ^'
 3	^ 4		 5	^ 6	1	1	'
					^^ 7	^ 8		(1)
	2			2

va xokoza.


Ko’rsatilayotgan misolda nivelirlash jurnalini tekshirish natijalari


quydagilarga teng:
 ¹₃ 65368




¹₄ 64587


¹₅8137

• 
  ¹₆ 7356
  

• 
  ¹₇ 4068,5
  

• 
  ¹₈ 3678
  

2. 
   - formulaga qo’yib quyidagi natijani olamiz:
   

8

• 
  hўр_ ^65368-64587_^8137-7356_{4068,5-3678390,5мм}
  

22

O’rtacha nisbiy balandliklarni aniqlash jarayonida yaxlitlash hisobiga betma-bet tekshirish natijalarda 2-3 mm farq bo’lishi mumkin. Bu farq nivelirlash vaqtida olinadigan sanoqlar hatosidan kichik bo’lganligi uchun ularni hisobga olmasa ham bo’ladi.

6. 
   Nivelir yo’li bo’yicha nisbiy balandliklar bog’lanmasligi quyidagi formula orqali topiladi.
   

^fh^^hўр^ ^(^H0^ ^Hб ^)

( 2 )

bunda H₀ va H_b-oxirgi va boshlang’ich reperlarning otmetkalari. Boshlang’ich va oxirgi reperlarning otmetkalari berilgan formula yordamida

variant bo’yicha hisoblab olinadi.

Bizning misolda 1-variant uchun

H Rp 5=89,692m+N*0,341m,
H Rp 6= HRp 5+1,956m+M *mm	(3)

Bunda :

N-studentning jurnalidagi tartib nomeri;


M-student familiyasidagi harflar soni (mm da)

Student Djalolov ning jurnaldagi tartib nomeri N=10 bo’lsin, u vaqtda

M=7 mm bo’ladi, (3) formula bo’yicha quydagilarni topamiz:
H _Rp 57=89,692_m+3 x0,341_m=90,715m


H _Rp 58=90,715+1,956m+0,008m=92,679m

(2) formulaga qo’yib bog’lanmaslikni topamiz:

9

fh=+390,5mm-(92,679m-90,715m)=+390,5mm-1,964m=-1574mm

hisob nivelirlash jurnalini tagiga yoziladi.

7. Qo’ydagi formula yordamida chekli bog’lanmaslik topiladi.

Chekli ƒh=±50mm

Lêì

(4)

bunda Lkm- nivelir yo’li uzunligini kilometrdagi qiymati

(Rp1-pk0 va

Rr2-pk5 oraliqlaridagi

masofalar 100 m deb olinsin).

Bizning misolda

Lkm=700m=0.7km

u vaqtda (4)

formula orqali

quyidagini

olamiz.

Chekli

fh=±50mm

=±42mm

0,7

8. 
   Quyidagi formula bo’yicha nivelir yo’lidagi bog’lovchi nuqtalar otmetkalari hisoblab topiladi.
   

Hi+1=Hi+h

(5)

Bunda H_i+1va h_i-keyingi va shu nuqta belgilari, ya’ni

Hpk0=HRr1+hpko+(h)1


Hpk1=Hpko+hpk1+(h)2


Hpk2=Hpk1+hpk2+(h)3


H pk2+50= Hpk2+h pk3+60+(h)4

************************

HRp2 =Hpk5+hRp2+(h)8
bunda (h)₁ (h) ₂ .........(h) nisbiy balandliklarga tuzatmalar 7-8 grafalarga

yozilgan.

Keyingi nuqta otmetkasi oldingi nuqta otmetkasiga shu nuqtalar

orasidagi tuzatilgan nisbiy balandlikni qo’shganga teng.

Nuqtalar (piketlar )otmetkalari metrda topiladi.

10

Nivelirlash jurnalda xisoblab topilgan nisbiy balandliklar esa millimetrda, shuning uchun nuqtalar otmetkalarini xisoblashda nisbiy balandliklarni metr birligi orqali ifodalab olishimiz kerak .

Bizning misolda :

H_pko=90,715+0,499-0,196=91,018_m

H_pko1=91,018+1,152-0,196=91,974_m

H_pko2=91,974+0,478,5-0,196=92,256,5_m

H_pk3 =92,256,5+1,144,5-0,196=93,205 _m

N_pk3+60=93,205-1,630,5-0,196=91,378,5_m

N_pk4=91,378-1,823-0,198=89,357,5_m

N_pk5=89,357,5+0,794,5-0,198=89,954_m

N_Rp58=89,954-0,224,5-0,198=89,531,5_m

Hisoblash natijasida nivelirlash yo’li oxirida joylashgan reper otmetkasini kelib chiqishi xisoblash to’g’ri bajarilganini bildiradi.

Bo’ylama profilga loyiha chizig’ini tushirish.

Inshoat qurilib bitgandan so’ng trassa o’qini vaziyatini ifodalovchi chiziq loyiha chizig’i deb ataladi. Profilda loyiha chizig’i inshoat to’riga ko’ra turli yo’lda o’tkaziladi. Loyixa chizig’ini o’tkazishda, bu inshootni qurishda xam yer ishlari bajarilishligi shuningdek inshootdan samarali foydalanish mumkin bo’lishliga e’tiborga olinadi.

Loyiha chizig’ini			Boshlang’ich N˝b va oxirgi N˝0 otmetkalari berilgan
Bo’lsa,	nishablik hisoblab topiladi.
	i=	Н ^п	 Н ^п		(6)
		0	б
			D I=0.003 i=0.006
bunda d- loyixa			Chizig’ini boshlang’ich va oxirgi nuqtalari orasidagi
chiziq	uzunligini gorizontal proeksiyasi.

11

N˝₀ va N˝_b- otmetkalari avvaldan berilmagan bo’lsa. loyiha chizig’i profilga yuqoridagi talabga javob beriladigan qilib loyihachi tomonidan o’tkaziladi, so’ngra N˝_b va N˝₀ lar qiymati chizmadan grafik usulda olinadi va (6)- formula yordamida nishablik hisoblab topiladi.
IZOX: Boshlang’ich nuqtaning loyihaviy otmetkasi berilmagan bo’lsa, yani loyiha chizig’i loyihachi tomonidan o’tkazilayotgan bo’lsa uning qiymati chizmadan grafik usulda olinadi va profil turini 3-grafasiga yoziladi.

1. 
   2-jadvalning 4 va 6- grafalarida berilgan loyiha chiziqlarining uzunliklari bo’yicha, profil to’rini -grafasi (loyixa chizig’ining nishabligi) uchastkalarga bo’linadi.
   

Biz ko’rayotgan misolda (1-variant) birinchi uchastka uzunligi (2-jadval, 4 va 6 –grafalar,) H_Rp1 dan to PK3 +60 (460m) gacha, ikkinchi uchastka uzunligi esa PK3+40 dan to H_Rp2 gacha (240) teng.

Uchastka uzunliklarini profil to’riga tushirish ko’rsatilgan.

					2-jadval