O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik

3. CHigitli paxta sifatini buzmagan xolda saklash koidalari

Saklanayotgan paxtadan olinadigan tola va boshka paxta xom ashyosining sifatini uzgartirmagan xolda, paxtani a’lo sifatda saklash maksadida, chigitli paxta namligi kuyida keltirilgan (2-jadval) buyicha jamlangan.

2-jadval

Sanoat navi	Terish usuli	Jamlab sa?lanayotgan chigitli paxtaning namligi, %
I	Qo‘lda	9 gacha
I	mashinada	12 gacha va undan yu?ori
II	Qo‘lda	10 gacha
II	Mashinada	13 gacha va undan yu?ori
III	qo‘lda	12 gacha
III	mashinada I,II,III erdan terib olingan	15 va undan yu?ori
IV-V	Qo‘lda	13 gacha
IV-V	mashina va erdan terib olingan	20 va undan yu?ori

Paxta tayyorlash punkti laboratoriyasi saklanayotgan paxtaning xolatini urganib, uz vaktida paxta tarkibidagi namlikni tekshirishga kirishishi kerak.

Paxta tudasining urtacha kunlik namligi kuyidagidan oshmasligi kerak.

I va II - sanoat navlari uchun 9-10-11%, III,IV va V-sanoat navlari uchun 11-13%.

Xarorat xar 10 kunda bir marta, namligi yukori paxtalar uchun esa xar 5 kunda ulchanadi. Xaroratni ulchash 4-6 m chukurlikda utkaziladi: buntlarni 8 nuktasida (burchak tomonidan 4 ta nukta, 4 ta nuktasi yon va ip tortilgan tomonidan); yopik joylarda - yon tomonlaridan bittadan va ustining 4-6 nuktasidan. Ulchangan xarorat natijalari paxta saklash jurnaliga yoziladi.

Paxtaning me’yoridagi xarorati, issik davirda (sentyabr, oktyabr) 30°S gacha kolgan davrlarda esa 20°S gacha bulishi kerak.

Saklanayotgan paxtaning xarorati kursatilgan me’yordan ortib ketsa yoki 2-3°S ga ortsa bunt tarkibidagi nam xovoni tortish yuli bilan chigitli paxta sovitiladi.

CHigitli paxtani tabiiy xolatda saklash uchun, xolatidan kelib chikib namligi ortganda, buntdagi chigitli paxta tarkibidan nam xavo suriladi. Xavo surilishning taxminiy muddati 3-jadvalda keltirilgan.

Xavoning nisbiy namligi paxta tayyorlash punktining laboratoriyasida aniklanadi.

Issik kunlarda nam xavoni surish kechkurun yoki ertalabda utkaziladi.

Xavoning nisbiy namligi 85% dan yukori bulganda surish utkazilmaydi. Fakat, saklanayotgan chigitli paxtaning xarorati birdaniga ortib ketgan xollardagina surish utkaziladi.

Jamlangan chigitli paxtaning nam xavosini surishda kurilmaning ishlash uzunligi 6-8 soatdan kam bulmasligi kerak.

Zavoddan tashkari tayyorlash punktlarida, tayyorlash bulim boshligi va paxtazavodning texnik nazorat bulim boshligi 10 kunda kamida bir marta bunt joylanishining tugriligini, saklash joylaridan foydalanish va saklanayotgan chigitli paxta xolati buyicha tekshirish utkazadi. Zavod koshidagi paxta tayyorlash punktlarida esa bunday tekshiruv xom ashyo bulim boshligi, tayyor maxsulot va texnik bulim boshligi ishtirokida utkaziladi.

3-jadval