O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik vazirligi

Mahsulotning nomi	Mahsulotni omborga yuklash normasi, 1 m^3/t
Shartli og‘irlikga o‘tkazish koeffitsient
Tomatlar, yog‘och yashiklarda	0,33	1,06
Qalam’ir, yog‘och yashiklarda	0,22	1,41
Baqlajon, yog‘och yashiklarda	0,25	1,32
Tagliklarga joylashtirilgan holda
Tomatlar, yog‘och yashiklarda	0,31	1,14
Qalam’ir, yog‘och yashiklarda	0,20	1,43
Baqlajon, yog‘och yashiklarda	0,23	1,38
Bosh piyoz	0,34	1,03
Sabzi	0,32	1,09
Taglikli yashiklarga joylashtirilgan holda
Bosh piyoz	0,38	0,92
Lavlagi	0,46	0,76
Sabzi	0,36	0,97
Kartoshka	0,50	0,70
Oq bosh karam	0,30	1,17

Sabzavotlarni idishga joylab sovutkichda saqlashda mahsulotning solishtirma hajmi

Mahsulot turi	Solishtirma hajmi, m^3/t
Tomatlar	7,0-8,0
Oq bosh karam	6,0-6,5
Sabzi	4,0-4,5
Bosh piyoz	5,0-6,0

Mahsulotni omborga joylash balandligi

Mahsulotning turi	Uyum holatida joylashtirish balandligi, m.
Kartoshka, lavlagi	5,0
Sabzi, sholg‘om, tur’	2,8
Karam	3,6

Ko‘katlar	-
Yashil sabzavotlar	-
piyoz, barcha generatsiyasi	3,6
Sarimsoq	-
poliz ekinlari	-
poliz ekinlarining ona boshlari:
- karam, lavlagi, tur’	3,6
- sabzi, sholg‘om	2,8
Qalam’ir va baqlajon	-
Izoh: Mahsulotni idishda saqlashda uning joylashtirish balanligi saqlash sektsiyasi yoki sovutgich kamerasining balandligidan, idish turidan va mexanizatsiya vositalarining texnik tavsifidan kelib chiqib belgilanadi.

Bir joyga mahsulotni maksimal joylashtirish sig‘imi

Mahsulotning turi va joylashtirish usuli	Bir joyga maksimal joylashtirish miqdori
Urug‘lik kartoshka:
- uyum holatida	500
- idishda	1000
Oziq-ovqat uchun mo‘ljallangan kartoshka:
- uyum holatida	1000
- idishda	1000
Ildizmevalar:
- uyum holatida	1000
- idishda	1000
Karam:
- uyum holatida	750
- idishda	750
piyoz, barcha generatsiyasi:
- uyum holatida	250
- idishda	500
Idishga joylashtirilgan olma va nok	400

Ombor va sovutgichlarda mahsulotni idishda saqlashda ular orasidagi belgilangan masofa

Nomlanish	Omborda, kam emas, sm	Sovutkichda, kam emas, sm
Shtabel bilan devor va ustunlar orasidagi masofa	30	20
Shtabel ustidan shiftgacha bo‘lgan masofa	-	80
Shtabel ustidan ventilyatsion kanallar yoki havo sovutkichlargacha bo‘lgan masofa	30	30
Shtabeldagi masofa:
- yashiklar orasidagi masofa	2	2
- yashik tagliglari orasidagi masofa	10	10

Saqlash ombori seksiyasi va kameralarida saqlanadigan mahsulotning harorati va havoning nisbiy namligi

Saqlanadigan mahsulot	mahsulot massasi harorati, °C	Havoning nisbiy namligi, %	Saqlash muddati, kun
1	2	3	4
Kartoshka:
-oziq-ovqat uchun	+3	90-95	270
-urug‘lik uchun	+3	90-95	240
Ildizmevalar (sabzi, lavlagi, sholg‘om, tur’) oziq-ovqat uchun	0	90-95	270
oziq-ovqat uchun mo‘ljallangan oqbosh karam	0	90-95	270
oziq-ovqat uchun mo‘ljallangan bosh piyoz	0	70-80	270
oziq-ovqat uchun mo‘ljallangan bosh piyoz sarimsoq	0	70-80	210

Mahsulotni gaz muhitada saqlash rejimlari

Saqlanadigan mahsulot	Saqlash harorati, °S	Taklif qilinadigan gaz muhitining tarkibi, %			Havoning nisbiy namligi, %	Saqlash muddati, kun
		^CO2	^O2	^N2
1	2	3	4	5	6	7
Oq bosh karam	1	1-5	3	92-96	95-98	210-240
Sabzi	1	3	3	94	90-95	150-210
Xo‘raki lavlagi	0	1-5	3	92-96	90-95	150-180
piyoz, oziq-ovqat uchun	0	1-5	2-3	92-97	95	210-240
Sarimsoq	0	3-5	3	92-94	85	180-240
Tomatlar	12-15	0-1	3-4	95-96	95	45-60

Misol: 150 tonna olmani idishda sovutkichda saqlash uchun zarur bo‘lgan ombor hajmini aniqlang.
Olmani saqlash uchun zarur bo‘lgan ombor maydonini quyidagi formula yordamida aniqlaymiz:

bu yerda: B-saqlanishi zarur bo‘lgan mahsulot miqdori, tonna; q- mahsulotni omborga yuklash normasi, 1m³/t; h-mahsulotni joylashtirish balandligi; -ombor hajmidan foydalanish koeffitsienti.

Zarur bo‘lgan ombor maydoni aniqlangandan so‘ng zarur bo‘lgan qurilish to‘rtburchaklari sonini aniqlaymiz. Omborlarni qurishda qurilish to‘rtburchaklari sifatida 6x6, 6x12 yoki 6x18 o‘lchamlar qo‘llaniladi.

Qurilish to‘rtburchagini 3 ta deb qabul qilamiz va 3x72=216 m² zarur bo‘lgan ombor maydoniga ega bo‘lamiz. Omborning yordamchi maydon va xonalari maydoni saqlash maydoning umumiy hajmidan 20-40 foiz miqdorida olinadi.1-vazifa. Quyidagi saqlash texnologiyasiga asosan 600 tonna karamni saqlashga mo‘ljallangan ombor maydonini hisoblang:

1. 
   Tabiiy shamollatiladigan omborda alohida moslamalarda (shtabel) saqlash. Moslamaning balandligi 0,8 m, eni 1,2 m, uzunligi 3 m. Karamni hajm og‘irligi - 1 m³ ga 400-500 kg mahsulot ketadi. Omborning foydalanish koeffitsienti 85%.
   

Ishlash tartibi:

1. 
   Bir moslamaning maydoni kancha? (eni) 1,2 m x(b o‘yi) 3 m = 3,6 m²
   
2. 
   Bir moslamaning hajmi qancha? 3,6 m² x 0,8 m = 2.88 m kub.
   
3. 
   Bir moslamaga qancha mahsulot ketadi? 1m³ - 400 kg (0,4 tonna)
   

2,88 m³ – X

4. 
   600 tonna karamni joylashtirishga nechta moslama kerak? 600 tonna: 1,152 tonna = 504 ta moslama.
   
5. 
   600 tonna karam joylashtirish uchun qancha foydali maydon kerak? 3,6 m 2 x 504 dona moslama = 1814,4 m²
   
6. 
   Foydali maydon yoki ombor maydoning foydalanish koeffitsienti. 1814,4 m²-85%
   

X - 100%

2. 
   600 tonna karamni 3 qavatli tokchali majburiy shamollatiladigan omborda saqlash. Moslamaning (shtabel) balandligi 0,8 m, eni 1,2 m, uzunligi 3,0 m. Omborning foydalanish koeffitsienti 76%.
   

2. 
   vazifa. quyidagi saqlash texnologiyasi bo‘yicha 600 tonna piyozni saqlash uchun ombor maydonini hisoblang: Majburiy shamollatiladigan 4 qavatli tokchalarda piyozni joylash, balandligi 0,4 m, eni 1,8 m, b o‘yi 3 m. piyozning hajm birligi 1 m³ ga 560-580 kg mahsulot ketadi. Omborning, foydalanish koeffitsienti 75%.
   
3. 
   vazifa. Tabiiy shamollatiladigan 1500 tonna kartoshkani xirmon usulida saqlashda doimiy ombor maydonini hisoblash. Xirmon balandligi 1,2 m, eni 3 m, uzunligi 8 m. Kartoshkaning hajm birligi - 1 m3 ga 650-700 kg mahsulot ketadi. Omborning foydalanish koeffitsienti 85%.