O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik vazirligi

2 – rasm. Omborni shamollatish tizimlari sxemasi:

a – tabiiy shamollatish;

Havo kiruvchi quvurlar yog‘ochdan (tashqi tomoni qora mum va qora qog‘oz yoki boshqa himoyalovchi material bilan qo‘langan), asbosementli quvurlardan yoki zanglamaydigan tunukadan tayyorlanadi. Havo kiruvchi quvurlar omborning yon devorlariga tashqi tomondan o‘rnatiladi va og‘zi berkitish moslamasi bilan jihozlanadi.
Havoni chiqarish quvurlari ombor tomida o‘rnatiladi va qor va yomg‘irlarning kirishidan himoyalovchi soyabonlar bilan jihozlanadi.
Havo chiqarish quvurlarida kondensatsiya natijasida suv tomchilarining paydo bo‘lishidan himoyalash maqsadida quvurlar ikki qatlamli, oralig‘i issiqlik izolyasiyalash materiali (kigiz, shisha tolali paxta, penoplast va h.k.) bilan sovuq o‘tmaydigan qilib tayyorlanadi.
Majburiy shamollatish tabiiy shamollatishdagi mavjud barcha kamchiliklarni

bartaraf etadi, chunki bu holatda omborda havoning almashinishi uchun issiqlik konveksiyasi o‘rniga ventilyatorlardan foydalaniladi. Omborga ventilyatorlar yordamida beriladigan havoning miqdorini boshqarish imkoniyati mavjud bo‘lib, o‘z navbatida saqlash rejimlarini yaratish sharoitlarini yuzaga keltiradi. Odatda majburiy shamollatish usulidan o‘rta va yirik hajmli omborxonalarda foydalaniladi, bu holatda omborga yuborilayotgan havo ventilyatorlar yordamida hosil qilingan bosim ostida tortish quvurlari orqali omborlan chiqarib yuboriladi. Hajmi o‘ta yirik omborlarning havoni tortish quvurlarida havo aylanishini yaxshilash maqsadida ventilyatorlar o‘rnatiladi. Quzgi, bahorgi davrlarda bir soat vaqt ichida majburiy shamollatish 20...30 marotaba, qishqi davrda esa 10...15 marotaba havoni almashinishini ta’minlashi lozim, chunki bu davrga kelib ombordagi harorat rejimi barqarorlashadi.
Faol shamollatish usulida havo butun uyum bo‘ylab pastdan yuqoriga qarab yo‘naltirilishi munosabati bilan saqlanayotgan mahsulot miqdorini oshirib, ombor hajmidan foydalanish koeffitsientini ko‘paytiradi. Faol shamollatishda mahsulotni uyum holida joylashtirishda uyumning balandligi mahsulotning mexanik chidamligidan kelib chiqib belgilanadi, masalan kartoshkani saqlashda uyum balandligi 6 metrgacha etishi mumkin.

Faol shamollatiladigan omborlar hajmidan foydalanish koeffitsienti eng yuqori bo‘lgan omborlar hisoblanishadi, shuning uchun ulardan sabzavot va kartoshkani saqlashda keng foydalaniladi.
Faol shamollatishning asosif afzalligi mahsulotni tez sovutish va belgilangan haroratni saqlab turish qobiliyatidir. Sovutish tezligi ombor joylashgan hududning iqlim sharoitlariga, saqlash ob’ektlarining xususiyatlariga, havoni tarqatish tizimi qurilmasiga va berilgan havo miqdoriga bog‘liq.
Faol shamollatish tizimi uzatilayotgan havoning solishtirma ko‘rsatkichi bilan tavsiflanadi, ya’ni bir soatda bir tonna mahsulotga yuborilayotgan havo miqdori bilan. Ba’zi bir sabzavotlar uchun faol shamollatishning asosiy ko‘rsatkislari quyidagi jadvalda ko‘rsatilgan.

Faol shamollatishning asosiy ko‘rsatkichlari

Mahsulot turi	Uyum balandligi, m	Uzatilayotgan havoning solishtirma miqdori, m^3/(t*soat)	Qish mavsumida ventilyatorlarning ish rejimi
Kartoshka, lavlagi	4...5	60...80	sutkada 4...6 marotaba, 30 minutdan
Sabzi	2...3	60...80	≈
piyoz	2...3	70...100	sutkada 2...3 marotaba, 40 minutdan
Karam	2...3	100...120	sutkada 5...6 marotaba, 40 minutdan