O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi

Da’vo muddati oʻtishining oqibatlari
Da’vo muddati oʻtkazib yuborilganda shaxs oʻzining huquqlarini himoya qilish imkoniyatini yoʻqotadi. Ya’ni shaxs qonun tomonidan qat’iy belgilangan vaqt mobaynida oʻziga berilgan imkoniyatdan foydalanmasdan, himoyani talab qilishga boʻlgan oʻzining subyektiv huquqini amalga oshirmasa oʻzining subyektiv huquqlarini qoʻldan chiqaradi. Da’vo muddatning oʻtkazib yuborilishi natijasida, da’voga boʻlgan moddiy ma’nodagi huquq yoʻqotiladi, aniqrogʻi da’vo yordamida subyektiv huquqlarning majburiy amalga oshirish imkoniyati boʻlmaydi. Bunday oqibat da’vo muddati oʻtgach da’vo qoʻzgʻatilganda vujudga keladi. Agar da’vo oʻz vaqtida qoʻzgʻatilgan boʻlsa, u nizoni koʻrish jarayoni qancha muddat davom etishidan qat’i nazar da’vo muddati oʻtkazib yuborilganligi vaji bilan rad etilishi mumkin emas.
FKning 162-moddasi “asosiy talab boʻyicha da’vo muddati oʻtishi bilan qoʻshimcha talablar (neustoyka, garov, kafolat va shu kabilar) boʻyicha da’vo muddati ham oʻtgan hisoblanishi”ni nazarda tutadi. Garchi, asosiy va qoʻshimcha talablarga nisbatan da’vo muddatining amal qilish vaqti turlicha boʻlsada, asosiy da’vo muddatiga nisbatan da’vo muddatining oʻtishi qoʻshimcha majburiyatga nisbatan huquqlarni amalga oshirish imkoniyatining bekor boʻlishiga olib keladi.
Agar asosiy majburiyatga nisbatan da’vo muddatining tugashi qoʻshimcha majburiyatga nisbatan ham da’vo muddatining tugashi olib kelsa, qoʻshimcha majburiyatga nisbatan da’vo muddatining oʻtishi asosiy majburiyatga nisbatan da’vo muddatining oʻtishini anglatmaydi.
FKning 153-moddasiga muvofiq, buzilgan huquqni himoya qilish talabi da’vo muddatining oʻtganligidan qat’i nazar sudda koʻrib chiqish uchun qabul qilinadi. Zero, sud da’voni koʻrib chiqishga qabul qilib, uning oʻtkazib yuborilish sabablarini tekshirib, oʻrganib chiqadi. Agar da’vo uzrli sabablarga koʻra oʻtkazib yuborilgan boʻlsa, sud da’vo muddatini qayta tiklashi lozim. Shu munosabat bilan sud da’vo muddati oʻtkazib yuborilgan da’volarni ham koʻrib chiqishi lozimdir. Chunki, da’vo muddatining oʻtkazib yuborilish sabablarini faqatgina sud jarayonida aniqlash mumkin.