O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jalik vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti agronomiya fakulteti

 

 

 

 

 

VI. XAYoT FAOLIYaTI XAFSIZLIGI TADBIRLARI 

 

 

Atmosfera    muxitining  ifloslanishida  kishilarning  xo’jalik  faoliyati  tufayli 

vujudga kelgan xar xil kimyoviy moddalarning roli katta. 

 

Xozirda  sanoat  korxonalari  va  maishiy  xizmat  ko’rsatish  kambinatorlarining 

ana  shunday  chiqindilarning  miqdori  juda  xam  ko’pdi.  Atrof  muxitni 

---

ifloslantiruvchi  asosiy  manbalardan  biri  zaxarli  ximikatlardir  .Zaxarli  kimyoviy 

preparatlar  umumiy  xolda  pestidsidlar  deb  yuritiladi.  Pestidsidlar  sog’liqni 

saqlashda va ayniqsa qishloq xo’jaligida ko’plab ishlatilamoqda.  

 

Zaxarli  ximikatlar  bir  necha,  turga  bo’linadi  :  Chunonchi,  o’simliklarning 

o’sishi  va  rivojlacha  nishga  ta’siri  kimyoviy  moddalar  –  regulyatorlarda,  bargini 

tukuvchi  preparatlar  defoliyantlar  :  shuningdek  xashoratlar  va  kemiruvchilarni 

qiruvchi 

preparatlar 

ularni 

jalb 

etuvchi 

xashoratlarni 

va 

boshqalarni 

sterizisalaydigan preparatlar va xokozo. 

 

O’simliklarni  o’sishini  tartibga  soluvchi  pestiyidlardan  samarali  va  ilmiy 

asosda foydalanilsa, xosildorlik 10 % dan -80 % gacha oshadi. Ayniqsa , ular donli 

va ayrim poliz, xamda mevali ekinlari uchun juda kata foyda beradi . 

 

Pestisidlarning  ishlata  verilishi  oqibatida  zaxarga  chidamli  zararkunandalar 

ko’payib, ularning tabiy kushandalari va xashoratlari esa qirilib ketmoqda. Xozirgi 

vaqtda  150  kg  /ga  yaqin  xashorat  turlari  zaxarli  ximikatlarga  moslashib  olgan. 

Ularning  yarmi  qishloq  xo’jaligi  zararkunandalarni,kamonlari  esa  kasal 

tarqatuvchilardir. 

 

Qishloq  xo’jaligida  va  ayniqsa  xalq  xo’jaligida  zararkunandalarga  qarshi 

kurashda zaxarli ximikatlarni qo’llash metodidan voz kechib bo’lmaydi. Chunki, bu 

metod  orkali  ko’pgina  qo’shimcha  maxsulotlar  olinayotganligi  ma’lum.  Ammo 

zaxarli ximikatlar foyda keltirsh bilan birga kata zarar xam keltiradi. 

 

Bnday  pereparatlarning  xossasini,uning  taxsillik  darajasini  parchalanish 

muddatini, joyinig land shaft xususiyatlarini to’g’ri bilish kerak. 

 

Atrof-muxitni  ifloslanishiga  olib  kelmaydigan,kichik  organizimiga  xafli 

bo’lgan  fosfirli  organik  pestisidlar  (fosfororganik);  korbofos,rogermetofos  va 

boshqalar qishloq xo’jaligida qo’llanilib kelinmoqda.  

 

Foydali  hayvonlar  va  o’simlik  organizimlarga  zsyon  yetkazmaslik,hamda 

o’simliklarnig  xosildorligini  oshirish  geografik  muxiti  ifloslantirmaslik  uchun 

zararkunandalrga qarshi kurash choralaridan biri o’simlik urug’larni ekishdan oldin 

pestisidlar  bilan  qayta  ishlashdir.Bundan  tashqari  zararkunanda  organizimlarning 

erkaklarini  nur  tasirida  sterilizasiyalangan  orqali  ularning  ko’payishiga  chek 

---

qo’yilmoqda.Nazariy  xisoblashlarga  ko’ra,  bu  usul  natijasida  turtinchi  avloddan 

keyin xashorat populiyasiyasi yo’qolishi mumkun