O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
QIShLOQ VA SUV XO’JALIGI VAZIRLIGI
SAMARQAND QIShLOQ XO’JALIGI INSTITUTI
«QISHLOQ XO’JALIGI IQTISODIYOTI VA
BOSHQARUVI»
KAFEDRASI
« QISHLOQ XO’JALIGI IQTISODIYOTI VA
MENEJMENTI»
FANIDAN
KURS LOYIHASINI BAJARISH BO’YIChA
USLUBIY KO’RSATMA
Samarqand - 2015
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
2
Mazkur uslubiy qo’llanma o’quv dasturi asosida tayyorlangan
bo’lib, unda «Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti» fani
bo’yicha kurs loyihasini bajarish bilan bog’liq masalalar ko’rib
chiqilgan.
Qo’llanma
qishloq
xo’jalik
oliy
o’quv
yurtlarining
Agronomiya mutaxassisligi bo’yicha ta’lim olayotgan talabalarga
mo’ljallangan.
Tuzuvchi:
katta o’qituvchi: A.A.Zubaydullayev
Taqrizchilar: Q.J.Mirzayev – Sam ISI Iqtisodiyot va menejment
fakulteti dekani, i.f.d.
Uslubiy qo’llanma «Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va
boshqaruvi» kafedrasining 2015 yil ____ № _ sonli,
«Iqtisodiyot va boshqaruv» fakulteti uslubiy kengashi
tomonidan 2015 yil ____ - № __ sonli,
SamQXI o’quv-uslubiy kengashi yig’ilishining 2015 yil __ №
_-sonli qarori bilan tasdiqlangan va nashrga tavsiya etilgan.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
3
KIRISh
Bozor iqtisodiyoti sharoiti ishlab chiqaruvchilar oldiga qator
talablarni qo’yadi, shu talablar asosida mahsulot ishlab chiqarish
va uni realizasiya qilishga erishganlar shu talablarni muvaffaqiyatli
bajargan ishlab chiqaruvchilar hisoblanishadi. Buning uchun esa
bozor ko’nikmalaridan, bozor qonun va qoidalaridan zamonaviy
bilimga ega bo’lmoq darkor bo’ladi. Qishoq xo’jaligi iqtisodiyoti
va menejment shunday fanki u talabalarga bozor iqtisodiyoti
bo’yicha bilimlarni chuqur egallash bilan bir qatorda o’zlari
mustaqil tayyorgarlik ko’rishlarini va o’z mutaxassisliklariga oid
adabiyotlarni va ishbilarmonliklarni, bu sohadagi fan yutuqlarini
sinchiklab o’rganib, har tomonlama o’z bilimlarini oshira
borishlarini talab etadi.
Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti fanini
o’rganuvchi har bir talaba barcha mavzu va masalalarni o’zlari
mustaqil holda hal etishlari uchun ma’ruza va amaliy
mashg’ulotlarda olgan bilimlariga, mavzuga tegishli adabiyotlarga
tayangan holda kurs loyihasini yozadilar. Kurs loyihasining hajmi
35-40 betdan iborat bo’ladi.
Mulkchilik va xo’jalik yuritish shakllaridan qatiy nazar har
qanday xo’jalik yoki korxona istemol bozorida o’z o’rni va
ulushiga ega bo’lishi iqtisodiy jihatdan yuqori foyda olishni
taminlaydigan faoliyat yuritishi kerak. Hozirgi sharoitda har bir
xo’jalikning samarali faoliyat ko’satishi iqtisodiy jihatdan
mustahkam xo’jalikka aylanishi eng avvalo xo’jalik a’zolarini
iqtisodiy bilimlarga ega bo’lishiga bog’likdir. Biznes ko’p manoli
atama bo’lib, muayyan natijalarga erishishga yo’naltirilgan
iqtisodiy tadbirkorlik faoliyatini aks ettiradi. Ana shu faoliyat
muayyan tartib asosida amalga oshiriladi va tartiblar iqtisodiyotga
bog’liq bo’ladi.
Qishloq xo’jaligida mahsulot ishlab chiqarish, qishloq xo’jalik
ekinlarini yetishtirish texnologiyasi yoki chorva mollarini
parvarish qilish bilan bog’lik barcha jarayonlarni hamda sarf -
xarajatlarni aniq hisob-kitob qilish bilan birgalikda uni qanday
narxda va qaysi bozorda (ichki yoki tashki) sotilishini aniq bilish
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
4
zarur. Iqtisodiy bilimga va hisob-kitoblarga qatiy rioya qilish
bozor iqtisodiyoti sharoitida obyektiv zaruriyatdir.
Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti fanining vazifasi:
- Respublikamiz qishloq xo’jaligida olib borilayotgan
islohotlar, O’zbekistonda hozirgi iqtisodiyotning va qishloq
xo’jaligi ishlab chiqarishining samaradorligi ahvolini bilish va
takliflar kiritish;
- sosial iqtisodiy taraqqiyotning istikbollarini aniqlash
uslublari, malumotlar asosida xulosalar chiqarish va ularni
tahlil qilish;
- mustaqil ravishda biznes-rejalarni ishlab chiqish,
investisiya loyihalar tashabbusini tashkil eta bilish;
- bozor infratuzilmalari faoliyatidan qishloq xo’jalik
ishlab chiqarishi samaradorligini oshirishga yo’naltirilgan
tadbirlarni amalda qo’llash ko’nikmasiga ega bo’lish;
- korxonalar faoliyatini tahlil eta bilish va tegishli
xulosalar berish va boshqalar;
- konunlar va meyoriy hujjatlar bilan ishlab, ularni
amaliyotda qo’llay bilish.
1. KURS LOYIHASINI BAJARISHNING UMUMIY
QOIDALARI
1.1.
Kurs loyihasining maqsadi va vazifalari
Kurs loyihasi ixtisoslik bo’yicha nazariy, amaliy (ilmiy-
tadqiqot) masalalarni yoki muayyan muammolarni tadqiq etish
bilan bog’liq mustaqil tarzda bajariladigan tadqiqot ishidir.
Kurs loyihasining maqsadi «Qishloq xo’jaligi iqtisodiyot va
menejmenti» fani bo’yicha nazariy va amaliy bilimlarni
tizimlashtirish, kengaytirish va mustahkamlash hisoblanadi.
Kurs loyihasini bajarish mazkur fan bo’yicha o’quv
jarayonining yakuniy bosqichi hisoblanadi.
Kurs loyihasi - 7 semestrda bajariladi.
Kurs loyihasining vazifalari quyidagilardan iborat:
1. Barcha talabalarni faol va maqsadli mustaqil iqtisodiy
taxlil qilishni o’rganish.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
5
2. Mutaxassislik bo’yicha nazariy va amaliy bilimlarni
tizimlashtirish, mustahkamlash va kengaytirish, hamda muayyan
tashkiliy-iqtisodiy, ishlab chiqarish va boshqaruv vazifalarini
yechishda ulardan foydalanish.
3. Kurs loyihasida ko’tarilayotgan muammolarni yechishda
mustaqil ish bajarish ko’nikmalarini rivojlantirish, tadqiqot va
tajriba uslubiyotlarini yaxshi o’rganib olish.
4. Talabaning olgan mutaxassisligiga muvofiq ilmiy-
tadqiqot tashkilotlari, ishlab chiqarish tuzilmalari va faoliyatning
boshqa sohalarida mustaqil ish olib borishga tayyorgarligini
aniqlash.
Kurs loyihasining sifati, uning ilmiy yangiligi, mavzusining
zamonaviyligi va ishlab chiqarishga yo’naltirilganligi bilan
aniqlanadi.
1.2. Rahbar va talaba majburiyatlari
Kurs loyihasi o’qituvchi rahbarligida bajariladi.
Rahbarning majburiyatlari quyidagilardan iborat:
- mavzuga muvofiq loyihaning bosh yo’nalishini aniqlashga
ko’maklashish;
- kurs loyihasining kalendar rejasini tuzishda talabaga
nazariy va amaliy yordam berish;
- talaba bilan suhbat va maslahatlar o’tkazish;
- kurs loyihasini bo’limlar bo’yicha belgilangan muddatda
bajarilishini nazorat qilib borish;
- kurs loyihasini himoyaga tayyorligi to’g’risida xulosa
berish.
Kurs loyihasini bajarishda talabalar quyidagi talablarga rioya
qilishlari lozim:
1. Kurs
loyihasida
qo’yilgan
masalalarni
yechishda
o’rganilayotgan fan nazariy asoslaridan to’g’ri foydalanish
ko’nikmalarini namoyon etish.
2. Iqtisodiy tadqiqotning zamonaviy uslublaridan foydalana
olish.
3. O’z fikr va takliflarini aniq va mantiqan to’g’ri ifodalash.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
6
4. Kurs loyihasini bajarishda o’quv jarayoni va malakaviy
amaliyoti davomida olgan bilimlari mustahkamligini ko’rsatishi,
kurs loyihasi muammolarini ko’rib chiqayotganda yuqori kasbiy
tayyorgarlikni namoyon etish.
5. Kurs loyihasida berilgan ma’lumotlar, statistik va boshqa
turdagi ma’lumotlardan foydalanish tartibi, keltirilgan xulosalar
bo’yicha ma’naviy va yuridik mas’uliyatni talaba – kurs loyihasi
muallifi sifatida sezishi lozim.
6. Talaba o’z ishlanmalarida kafedra xodimlarining uslubiy
ko’rsatmalaridan foydalanishi lozim.
2. MAVZU TANLASh VA NAMUNAVIY MAVZULAR
Kurs
loyihasi
«Qishloq
xo’jaligi
iqtitisodiyoti
va
boshqaruvi» kafedrasida bajariladi.
Kurs loyihasi mavzusi qishloq xo’jaligi tarmoqlaridagi bozor
munosabatlarining dolzarb muammolarini aks ettirishi, shu bilan
birga u umumiy qo’yilgan talablarga ham javob berishi lozim.
Kurs loyihasi mavzulari kafedra professor-o’qituvchilari
tomonidan ishlab chiqiladi va tavsiya qilinadi, shuningdek
mavzular manfaatdor ilmiy-ishlab chiqarish muassasalari va
qishloq xo’jalik korxonalari buyurtmasi bo’yicha ham taklif
etiladi. Bundan tashqari talaba o’zi ham maqsadga muvofiqligini
asoslab bergan holda mavzu taklif etishi mumkin. Mavzu iqtisodiy
islohotlar va agrosanoat majmuasi talablaridan kelib chiqqan
holda tanlanadi.
Kurs loyihasi mavzusi kafedrada ko’rib chiqiladi va
tasdiqlanadi.
Kurs loyihasi mavzusini tanlash va uni tasdiqlash yettinchi
semestr boshidan 1 oy davomida yakunlanadi.
Kurs loyihasini bajarishda yig’ilgan tajriba va agrar tarmoq
rivojlanishining hozirgi ahvolini e’tiborga olgan holda, kafedra
kurs ishlarining namunaviy mavzularini tavsiya qiladi.
«Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va boshqaruvi» kafedrasida
bajariladigan kurs loyihasi mavzularini, «Qishloq xo’jaligi
iqtisodiyoti va menejmenti» fanini o’rganishning tuzilmaviy
sxemasiga muvofiq quyidagi guruhlarga birlashtirish mumkin.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
7
1. Qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishga
tegishli mavzular. Ushbu guruhda quyidagi masalalar o’z
yechimini topadi: Dehqonchilik mahsulotlarini ishlab chiqarish
vauning
samaradorligi. Chorvachilik
mahsulotlarini
ishlab
chiqarish va uning samaradorligi.
2. Qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlashga tegishli
mavzular. Dehqonchilik mahsulotlarini qayta ishlash. Chorvachilik
mahsulotlarini qayta ishlash.
Kurs loyihasini yozishdan avval talaba sinov daftarchasidagi
tartib raqamining oxirgi ikki raqamiga binoan 1- ilovadagi
variantlardan o’ziga taaluqli raqamni va shu raqam orqali
belgilangan mavzuni asosan yoritadi.
«Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti» fanidan
kurs loyihasi namunaviy mavzulari :
1
Paxta yetishtirishni tashkil etish va uning iqtisodiy samaradorligi
2
Don yetishtirishni tashkil etish va uning iqtisodiy samaradorligi
3
Paxtachilikni rivojlantirishda infratuzilmalarning roli
4
Sabzavotchilik mahsulotlari yetishtirishni tashkil etish va uning
iqtisodiy samaradorligi
5
Fermer xo’jaliklarida yer resurslaridan unumli foydalanish
6
Yem-xashak ishlab chiqarishni tashkil etish va uning iqtisodiy
samaradorligi
7
Meva va uzum yetishtirishni tashkil etish va iqtisodiy
samaradorligi
8
Xo’jalikning yer resurslari va ulardan foydalanishni yaxshilash
yo’llari
9
Qishloq xo’jaligi mahsuloti ishlab chiqarishning daromadliligi va
rentabelligi
10
Chorvachilikda sut va go’sht mahsulotlari ishlab chiqarishni
tashkil etish va iqtisodiy samaradorligi
11 Issiqxonalarda mahsulot yetishtirishni iqtisodiy samaradorligi
12
Takroriy ekinlarni iqtisodiy samaradorligi
13
Xo’jalikda asosiy ishlab chiqarish fondlari samaradorligini
oshirish
14
Chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlashni iqtisodiy
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
8
samaradorligi
15
Narxlar va mahsulotga narx shakllantirish.
16
Paxtachilikda mahsulot yetishtirishni tashkil etish va unga haq
to’lash
17
Qishloq xo’jalik korxonalarida avtotransport vositalaridan
foydalanishni tashkil etish va iqtisodiy samaradorligi
18 Paxtachilikda suv sarfini kamaytirishning iqtisodiy samaradorligi
19
Paxtachilikda mehnat sarfini kamaytirishning iqtisodiy
samaradorligi
20
Mashina traktor parklaridan foydalanishni tashkil etish va uni
yaxshilash yo’llari
21
Sabzavotchilikda mehnatni tashkil etish va unga xaq to’lash
22
Parrandachilikda go’sht va tuxum ishlab chiqarishni samaradorligi
23
Sabzavotchilikda mehnat unumdorligini oshirish va tannarxni
kamaytirish yo’llari
24
Agrofirmalarni tashkil etish va rivojlantirish yo’llari.
25 Qishloq xo’jaligiga investisiyalarni jalb etish samaradorligi
26
Meva va uzum maxsulotlarini yetishtirishda mehnatni tashkil etish
27 Qishloq aholisini ish bilan ta’minlash muammolari va uni yechimi
28
Qishloq xo’jalik mahsuloti ishlab chiqarishni tannarxini
kamaytirish yo’llari
29
Mehnat bozorini shakllantirish
30
Qishloq xo’jalik korxonalarida aylanma vositalardan foydalanishni
yaxshilash yo’llari
31
Mehnat resurslaridan va ulardan unumli foydalanish yo’llari
32
Qishloq xo’jalik mahsulotlari yetishtirishda rentabellik darajasini
oshirish yo’llari
33
Qishloq xo’jalik korxonalarida agroximiya xizmatini tashkil etish
va uni takomillashtirishning samaradorligi
34
Qishloq xo’jalik korxonalarida davlat lizing korxonalarining roli
35
Meva va sabzavot mahsulotlarini qayta ishlashni tashkil qilish va
uning iqtisodiy samarasi
36
Qayta ishlash sanoati asosiy tarmoqlari iqtisodiyotining ahvoli
37
Qishloq xo’jaligida iqtisodiy munosabatlarni erkinlashtirish va
chuqurlashtirishning samaradorligi
38
Kartoshka yetishtirishni tashkil etish muammolari, uning iqtisodiy
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
9
samaradorligi
39
Bog’dorchilikda mexanizasiyalashtirish darajasini oshirishning
samaradorligi
40
Modernizasiya sharoitida qayta ishlash korxonalari xom-ashyo
hududlarining roli va rivojlanish
41
Xo’jalikda ozuqabop ekinlarni yetishtirishni tashkil etish va uning
samaradorlig
42
Modernizasiya
sharotida
sug’oriladigan
yerlardan
foydalanishning iqtisodiy samaradorligi
43
Donchilikda mehnatni tashkil etishni takomillashtirish
44
Sabzavotchilikda yerdan unumli foydalanishni tashkil etish
45 Qoramolchilikda
ishlab
chiqarishni
tashkil
etish
va
takomillashtirish yo’llari
46 Qishloq xo’jalik korxonalarida mehnatni tashkil etish
47
Qishloq xo’jaligida iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishni
ijtimoiy – iqtisodiy ahamiyati
48
Parrandachilikni rivojlantirish muammolari va uning
samaradorligi
49
Chorvachilikda sut ishlab chiqarishni rentabellik darajasini
oshirish yo’llari
50
Sholi yetishtirishda tayyor ko’chatlardan foydalanish usulining
samaradorligi
51
Yopiq maydonda sabzavot yetishtirishni tashkil etish va uning
samaradorligi
52
Don yetishtirishda mehnatni tashkil etish va unga haq to’lash.
53
Don mahsulotlarini yig’im-terimi jarayonida avtomobil va
kombayn sistemasini tashkil etish
54
Sabzavot yetishtirish va uni qayta ishlash samaradorligini oshirish
55
Bog’dorchilik va uzumchilikda mehnat resurslaridan
foydalanishni tashkil etish
56
Xo’jalikda mashina traktor parkidan foydalanish samaradorligini
oshirish yo’llari
57
Qishloq xo’jaligida intensiv texnologiya va uning samaradorligi
58
Xo’jalik yuritishning iqtisodiy mexanizmi va uni takomillashtirish
59
Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligini
oshirish yo’llari
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
10
60 Xo’jalikni ixtisoslashtirishning iqtisodiy samaradorligi
61
Paxtachilikda yangi texnologiyalarni qo’llashning iqtisodiy
samaradorligi
62
Qishloqda uzum yetishtirishning iqtisodiy samaradorligi
63 Qishloq xo’jalik mahsulotlarini sotish usullari va uni
takomillashtirish
64
Qishloq xo’jaligi korxonalarida kapital mablag’lardan foydalanish
65
Xo’jalikda pillachilikni samaradorligini oshirish yo’llari
66 Qo’ychilikda mehnatni tashkil etish va unga haq to’lash
67 Qo’ychilikda go’sht, jun ishlab chiqarishni tashkil etish va
iqtisodiy samaradorligi
68
Paxta yetishtirishda tannarxni kamaytirish va rentabelligini
oshirish yo’llari
69
Zararkunanda, kasallik, begona o’tlarga qarshi kurashni tashkil
etish va uning iqtisodiy samaradorligi
70
Qishloq xo’jaligida mehnat unumdorligini oshirish yo’llari
71 Makka doni va silos ishlab chiqarishni tashkil etish
72 Don yetishtirishni iqtisodiy samaradorligini oshirish yo’llari
73 Uzumchilikda mahsulot ishlab chiqarishni tashkil etish
74
Qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlashni tashkil etish va uni
samaradorligi
75 Fermer va dehqon xo’jaliklarida ishlab chiqarishni tashkil etish
tajribalari va iqtisodiy natijalari
76 Qishloq xo’jaligida nodavlat lizing korxonalarini vujudga keltirish
imkoniyatlari
77 Sabzavotchilik mahsulotlarini yetishtirishda rentabellikni oshirish
yo’llari
78 Yem - xashak yetishtirish samaradorligini oshirish yo’llari
79 Qishloq xo’jaligida infratuzilma va uning iqtisodiy mohiyati
80 Agrosanot majmui va uning bozor sharoitida rivojlanishi
81 Fermer xo’jaligida mahsulot ishlab chiqarishni tashkil etish
82 Sut ishlab chiqarishni rentabellik darajasini oshirish yo’llari
83 Qishloq xo’jaligida ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirishning
ahamiyati
84 Qishloq xo’jaligida ko’chat yetishtirishni tashkil etish
85
Qishloq xo’jalik korxonalari faoliyatiga lizing operasiyalarini
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
11
joriy qilishning istiqbollari
86
Qo’ychilikda mahsulot tannarxini kamaytirish yo’llari
87
Yem-xashak yetishtirishda kompleks mexanizasiyalashni joriy
etish va mehnat unumdorligini oshirish omillari
88 Don yetishtirishda yangi texnologiyalarni qo’llashning
samaradorligi
89 Chorvachilik fermer xo’jaliklarida mahsulot yetishtirishni
ko’paytirish va mahsulot tannarxini arzonlashtirish omillari
90 Qishloq xo’jalik korxonalarida yer resurslaridan unumli
foydalanish imkoniyatlarining tahlili
91
Qishloq xo’jalik korxonalarida ishlab chiqarish xarajatlarini
me’yorlashtirish uslubiyoti
92
Qishloq xo’jaligida mehnat unumdorligini oshirish omillarini
samaradorligi
93
Ozuqa bazasini yaratish chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish
samaradorligini oshirishga ta’siri
94
Fermer xo’jaligida boshqaruv xarajatlari samaradorligini oshirish
95 Qishloq xo’jalik korxonalarida boshqaruvni takomillashtirish
96
Poliz mahsulotlari ishlab chiqarish rentabelligini oshirish yo’llari
97
Kartoshka ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish yo’llari
98
Poliz mahsulotlari tannarxini pasaytirish yo’llari
99
Kartoshkachilikda mehnat unumdorligini oshirish yo’lllari
10
0
Polizchilikda mehnat unumdorligi va uni oshirish yo’llari
3. KURS LOYIHASINING TARKIBI
Kurs loyihasi quyidagi bosqichlarda bajariladi: mavzu
tanlash; tanlangan mavzu bo’yicha rahbardan topshiriq olish;
maxsus adabiyotlarni o’rganish; kurs loyihasini ishlab chiqish;
jadval va rasmlarni chizish; taqriz olish; himoyaga ma’ruza
tayyorlash; kurs loyihasini himoya qilish.
Kurs loyihasini yozish uchun reja tuziladi. Mavzuni reja
orqali yoritishda aniq ma’lumotlari tahlil qilinadi.
Kurs loyihasini tuzilmasi quyidagi bo’limlarni o’z ichiga
oladi: kirish, asosiy mavzuga tegishli bo’limlar, xulosa va takliflar,
foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati, ilovalar. Kurs loyihasining
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
12
umumiy hajmi 30-40 qo’lyozma yoki 25-30 1,5 intervalli bosma
betdan ortiq bo’lmasligi lozim. Bo’limlarning hajmi kurs
loyihasining umumiy hajmiga nisbatan taxminan quyidagicha
bo’lishi lozim.
1. Titul varaqasi.
2. Mundarija.
3. Kirish (3%).
4. Asosiy bo’limlar (80-90%).
5. Xulosa va takliflar (4-5%).
6. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati (kamida 20ta).
7. Ilovalar (kurs loyihasining mavzusidan kelib chiqqan
holda).
Do'stlaringiz bilan baham: |