O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi

3.1.Muvaqqat sug’orish tarmoqlarini sug’orish uchastkalarida joylashtirish sxemalari.
Markaziy Osiyodagi sug’oriladigan yerlarda qishloq xo’jaligi ekinlarini tuproq sathidan sug’orish usuli (egatlab va yo’laklab bostirib) keng tarqalgan bo’lib, muvaqqat sug’orish tarmoqlari joyning sharoitlariga bog’liq holda sug’orish uchastkasida ko’ndalang va bo’ylama sxemalarda joylashtiriladi.
Bo’ylama joylashtirish sxemalari nishobligi 0,002 dan kichik bo’lgan yerlarda qo’llaniladi (3.1^a-rasm). Bunday yerlarda uchastka taqsimlagichi eng katta nishoblik yo’nalishiga qiyaroq qilib, muvaqqat ariqlar esa ba- landlik gorizontallariga nisbatan perpendikulyar holda, o’qariqlar esa kichik nishoblik yo’nalishi bo’yicha olinadi. Beshamaklar o’qariqlarga parallel holda qurilib, ularning har biridan suv 5 - 6 ta sug’orish egatlariga taqsimlanadi. Sug’orish egatlari joyning katta nishobligi yo’nalishida ochiladi, ya'ni ular muvaqqat ariq yo’nalishiga parallel bo’ladi.
Nishobligi katta (>0,008) yerlarda sug’orish suvlari ta'sirida tuproqning yuvilishini oldini olish maqsadida muvaqqat sug’orish tarmoqlari ko’ndalang sxemada joylashtiriladi. Bunday yerlarda uchastka taqsimla­gichi balandlik gorizontallariga nisbatan perpendikulyar yoki qiyaroq olinadi. O’qariqlar gorizontallarga kichik burchak ostidagi yo’nalishda, sug’orish egatlari esa unga perpendikulyar holda olinadi. Bunda suv sug’orish egatlariga bevosita o’qariqlardan taqsimlanadi (3.1^b-rasm).
Nishobligi o’rtacha (0,002-0,008) bo’lgan yerlarda u yoki bu sxe- madan foydalaniladi.
Muvaqqat ariq uzunligi sug’orish kartasining bir tomoni (eni yoki bo’yi)ni uzunligiga teng qilib olinadi: muvaqqat sug’orish tarmoqlari bo’ylama sxemada joylashtirilganda 1200 m. gacha, ko’ndalang sxemada esa 800 m. gacha bo’ladi. Kuchli suv o’tkazuvchan tuproqlar va murakkab relefli sharoitlarda o’qariqlar qisqaroq qilib olinadi. Muvaqqat sug’orish tarmoqlarini tavsiya etilgan mo’tadil o’lchamlari 3.1-jadvalda keltirilgan (N.T. Laktayev).

® Xo’jaliklararo taqsiralagich © Xo’jalik taqsimlagichi ® Uchastka taqsimlagichi © Muvaqqat ariq © Beshamak © Sug’orish egatlari