O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

14-chizma. Qishloq xo‘jalik texnikasini lizingga olishni tashkil etish. 
O`zR Moliya 
Vazirligi qoshi-dagi 
qishloqni qishloq 
xo`jalik tеxnikasi 
bilan ta'minlashni 
rag`batlantirish 
davlat Jamg`armasi 
“O`zagrosug`urta” 
sug`urta 
kompaniyasi 
“O`zqishloq-
xo`jalikmashliz
ing” 
Lizing 
oluvchi 
Qishloq xo`jalik 
tеxnikasi ishlab 
chiqaruvchi zavod 
Moliyaviy 
lizing 
shartnomasi 
Paxta-bank 

---

122 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasi har yili 1 - oktyabrdan 
kechikmasdan “O‘zagromashservis” mashina-traktor parklari assotsiatsiyasining 
hududiy birlashmalari, muqobil mashina-traktor parklari, qishloq xo‘jalik 
shirkatlari va fermer xo‘jaliklarining arizalari asosida lizing shartlarida yetkazib 
beriluvchi qishloq xo‘jalik texnikasiga ehtiyojlar bashoratini tuzadi. 
Qishloq xo‘jaligining texnikaga bo‘lgan ehtiyojlari prognozi asosida 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasi va Paxtabank O‘zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi qishloqni qishloq xo‘jalik texnikalari 
bilan ta’minlashni rag‘batlantirish davlat Jamg‘armasiga kelgusi yilda texnikani 
sotib olishga kerak bo‘lgan mablag‘larni prognozini taqdim etadi. Shu asosda 
Jamg‘arma O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi bilan birgalikda kelgusi 
yil uchun Jamg‘arma mablag‘larini to‘ldirish uchun zarur resurslar va ularning 
manbalarini belgilaydilar. Mavjud moliyalashtirish manbalarini hisobga olgan 
holda Jamg‘arma “O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasiga kelgusi 
davrda lizing operatsiyalarini amalga oshirishga ajratiluvchi resurslar hajmiga 
kafolat xatlari beradi. 
 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasi Jamg‘armaning kafolat 
xatlari bilan tasdiqlangan manbalar asosida “O‘zqishloqxo‘jalikmashxolding” 
XK tizimida qishloq xo‘jalik texnikasi ishlab chiqaruvchi korxonalarda qishloq 
xo‘jalik mashinalariga buyurtmalarni davrlarga bo‘lgan holda joylashtiradi. 
Mazkur 
buyurtmalarga 
asosan 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” 
kompaniyasi ishlab chiqaruvchi korxonalar bilan traktor va hosil yig‘uvchi 
mashinalarni yetkazib berish bo‘yicha shartnomalar tuzadi. Shu bilan bir paytda 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasi kelgusi yil uchun quyidagi 
shartnomalarni tuzadi: 
-
Jamg‘arma bilan moliyaviy resurslarni ajratish bo‘yicha. Bunda lizing 
bo‘yicha daromad (marja) hajmi, shuningdek, kompaniya xizmatlari uchun 
to‘lanuvchi to‘lovlarning lizing oluvchi tomonidan to‘lanuvchi lizing 
to‘lovlaridan ushlab qolinishi lozim bo‘lgan hajmi kelishib olinadi;
-
Paxta-bank bilan – uning moliya agenti vazifalarini bajarish bo‘yicha;
-
“O‘zagrosug‘urta” kompaniyasi bilan – sug‘urta agenti vazifalarini 
bajarish bo‘yicha;
-
mashina-traktor parklarining hududiy birlashmalari, muqobil mashina-
traktor parklari, qishloq xo‘jalik shirkatlari va fermer xo‘jaliklari bilan 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki o‘zining mintaqaviy bo‘limlari orqali traktor va hosilni 
yig‘ish 
texnikalarini 
yetkazib 
berish 
lizing 
shartnomalari. 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” ALK faoliyatida qo‘llanuvchi asosiy shartnoma 

---

123 
turi moliyaviy lizing shartnomasi hisoblanadi. Har bir shartnomaga lizing 
to‘lovlari jadvali (asosiy summa plus lizing %lari) ilova qilinadi. Shartnomaning 
bitta asl nusxasi Paxta bankka jo‘natiladi. 
Shundan so‘ng “O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasi Paxtabankda 
ochilgan va Jamg‘arma mablag‘lari bilan operatsiyalarni amalga oshirish uchun 
mo‘ljallangan operativ hisob raqamidan qishloq xo‘jalik mashinalari ishlab 
chiqaruvchi zavodga navbatdagi chorak uchun berilgan buyurtmalarning 30 
%ini avans shaklida (ko‘rsatilgan chorak boshlanishidan kamida 30 kun oldin) 
to‘laydi. Tayyor qishloq xo‘jalik texnikasi ishlab chiqaruvchi zavod tomonidan 
mashina-traktor parklari, qishloq xo‘jalik shirkatlari va fermer xo‘jaliklariga 
yetkazib beriladi. Lizing oluvchi qishloq xo‘jalik texnikasini olganligini 
tasdiqlagandan so‘ng “O‘zqishloqxo‘ja-likmashlizing” kompaniyasi uch bank 
kuni ichida operativ hisob raqamidan lizingga berilgan qishloq xo‘jalik texnikasi 
qiymatining qolgan 70 %ini zavodga to‘laydi (yakuniy hisob-kitob amalga 
oshiriladi). 
Lizing 
shartnomasi 
kuchga 
kirgan 
paytdan 
lizing 
oluvchilar 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasiga lizingga olingan texnikaning 15 
% qiymatini avans shaklida to‘laydi va lizingga olingan texnikani o‘z hisobidan 
“O‘zagrosug‘urta” kompaniyasida sug‘urtalaydi. Texnika qiymatining qolgan 85 
%i va lizing %lari 7 yil ichida to‘lab boriladi. Bunda lizing to‘lovlari lizing 
shartnomasida belgilangan hajmda va muddatlarda amalga oshiriladi. O‘z 
tomonidan kompaniya moliyaviy lizing shartnomasida belgilangan muddatlarga 
asosan “Paxtabank” moliya agenti bilan birgalikda lizing to‘lovlarini to‘playdi. 
Bu mablag‘lar to‘laligicha Operativ hisob raqamiga o‘tkaziladi va qishloqni 
qishloq xo‘jalik texnikalari bilan ta’minlashni rag‘batlantirish davlat 
Jamg‘armasining roziligi bilan yangi lizing operatsiyalarini amalga oshirish 
uchun foydalaniladi. 
Lizing oluvchi lizing to‘lovlarini jadvalda ko‘rsatilganidek o‘z vaqtida 
to‘lamagan hollarda Paxtabank lizing oluvchining bank hisob-raqamlariga shak-
shubhasiz bajarilishi shart bo‘lgan to‘lov talabnomasini taqdim etadi. 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasi lizing bo‘yicha olingan 
%lardan shartnomada ko‘rsatilgan miqdorda tijorat agenti vazifalarini bajarish 
uchun to‘lovlarni olib qoladi, lizing oluvchilaran kelib tushgan mablag‘ning 
qolgan qismi esa uch kunlik muddat ichida Jamg‘armaning bankdagi hisob 
raqamiga o‘tkaziladi. Lizing oluvchilarning lizing to‘lovlarini qaytarishi asosan 
Moliya Vazirligining davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo‘jalik mahsulotlarini 

---

124 
sotib olishga transhlar orqali yo‘naltiriluvchi mablag‘lar hisobiga amalga 
oshiriladi. 
Bundan tashqari “O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” kompaniyasi har oyning 
5 kunigacha Paxtabankka avvalgi oyda tuzilgan shartnomalar bo‘yicha lizing 
to‘lovlari jadvalining nusxasini topshiradi va har chorak yakunida 20 kundan 
kechikmay o‘tgan chorak ichida Operasion hisob raqamidagi pul mablag‘lari 
harakati 
to‘g‘risidagi 
Paxta-bank 
tomonidan 
tasdiqlangan 
hisobotni 
Jamg‘armaga taqdim etadi. 
Shu tariqa, munosabatlarning asosiy qoidalari quyidagilarga asoslanadi: 
•
kompaniya keyinchalik lizing operatsiyalarini amalga oshirish uchun 
kafolat xatlari asosida resurslar ajratuvchi Jamg‘armani O‘zbekiston 
Respublikasi Moliya Vazirligi bilan birgalikda zarur qishloq xo‘jalik 
texnikalarini sotib olish uchun mablag‘larga ehtiyoj to‘g‘risida xabardor qiladi; 
•
mahsulotlarini 
“O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” 
kompaniyasi 
moliyalashtiruvchi har bir ta’minotchi bilan kelishish va oldi-sotdi shartnomalari 
tuzish; 
•
texnika modifikasiyalari to‘g‘risida o‘z vaqtida xabardor qilish; 
•
lizing oluvchiga lizing shartnomasi asosida qishloq xo‘jalik texnikasini 
taqdim etish; 
•
lizing oluvchi va “O‘zagrosug‘urta” kompaniyasi o‘rtasida lizing 
obyektini sug‘urtalash bo‘yicha shartnoma tuzish; 
•
lizing shartnomasi bo‘yicha barcha majburiyatlarni bajarish monitoringi;