O’zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi Samarqand qishloq xo’jalik instituti

19.3. Sotilgan mahsulotlar rentabelligini tahlil qilish

Hisobot yilidagi rentabtllik darajasini rejadagi yoki bazis yilidagisiga solishtirib o’zgarishi aniqlanadi:

Rentabellik darajasi o’zgarishiga omillar ta’siri aniqlash:

a) O’rtacha sotish bahosi o’zgarishining ta’siri:

b) tannarx o’zgarishining ta’siri.

Omillar ta’siriga baho beriladi va rentabellik darajasini oshirish bo’yicha xulosa qilinadi.

Xo’jalik yoki tarmoq bo’yicha rentabellik darajasining tahlilini quyidagi formuladan faylanaib, amalga oshirish zarur:

Bunda, qi -i- turdagi sotilgan mahsulot miqdori,

Zi -i - turdagi 1 s mahsulot tannarxi,

Pi -i - turdagi 1 s mahsulot bahosi,

Ushbu formula yordamida bazis va hisobot yillari uchun rentabellik darajalari hisoblab olinadi va solishtirish orqali umumiy o’zgarishi aniqlanadi. Ushbu o’zgarish uch omil hisobiga sodir bo’ladi.

1.Sotilgan mahsulotlar strukturasining o’zgarishi hisobiga;

2.Mahsulotlarning o’rtacha sotish baholarining o’zgarishi hisobiga.

3.Bir birlik mahsulotlar tannarxining o’zgarishi hisobiga.

Ushbu omillarning rentabellik darajasining o’zgarishiga ta’sirini “Zanjirli bog’lanish” usulidan foydalanib aniqlanadi va har birining ta’siriga baho berilib, xulosa qilinadi.

Nazorat savol va topshiriqlar

1.Moliyaviy natijalar deganda qaysi ko’rsatkichlar tushuniladi?

2.Yalpi foyda qanday aniqlanadi va unga nechta omil ta’sir qiladi?

3.Rentabellik deb nimaga aytiladi va u qanday aniqlanadi?

4. Mahsulot bo’yicha rentabelliko’zgarishiga necha omil tasir qiladi

Mustaqil ish topshiriqlari.

Paxtani sotishdan olingan foyda o’zgarishiga qaysi omillar tasir qiladi?

a)sotilgan paxta miqdori,o’rtacha sotish bahosi,urug’ sarfining o’zgarishi

b)sotilgan paxta miqdori,o’rtacha sotish bahosi,1 s. tannarxintng o’zgarishi

v) sotilgan paxta miqdori, sotilgan paxta strukturasining o’zgarishi

g)sotilgan paxta strukturasi, paxta navlari bo’yicha bahoning o’zgarishi

Tavsiya etiladigan adabiyotlar

1.Vahobov A.V. va boshqalar.Moliyaviy va boshqaruv tahlil.Dfrslik. T.: 2005.

2.Qudratov T.,Fayziyeva N. Qishloq xo’jalik korxonalari faoliyatining tahlili. Darslik. Samarkand-2010yil.

3 Korxonalari faoliyatining tahlili va nazorati.. Darslik. T.:”Voris” nashriyoti,2012 yil