O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti «Dehqonchilik va melioratsiya asoslari»

Asosiy qism

1. 
   Buta turkumiga kiruvchi ayrim turlarning dendrologik tav sifi
   

Qandim – (Calligonum Z) – Tarandoshlar oilasiga (Poligonaceae) mansub o’simlik. Uning 1 dan ortiq turi bo’lib, MDH da 11 turlari uchraydi, ular bir-birlaridan asosan mevalari va po’stloqlari bilan farqlanadi. Ular buta o’simliklari bo’lib, balandligi 0,5 dan 4 (7) m gacha bo’ladi. Ularning shox-shabbalari yaxshi rivojlangan, yashil yoki oqish-yashil rangli, assimilyasiya navdalari bor, barglari – kuchli reduksiyalangan, chiziqli yoki ignasimon, uzunligi 3-7 mm. Gullari xushbo’ydir. Mevalari yong’oqcha. Ular urug’lari, urug’ ko’chatlari va qalamchalari bilan ko’paytiriladi. Ularning tarkibida tannidlar mavjud. U cho’llarning chiroyiga chiroy ko’shib qolmasdan, novdalari va mevalari qorako’l qo’ylari va boshqa hayvonlari uchun ozuqa hamdir. Qandimlar katta-kichikligiga qarab yirik butali va mayda butaliklarga bo’linadilar. Yirik butalilarga quyidagilar kiradi: Qizil qandim (Colligonum caput medusae), oq qandim (daraxtsimon qandim) (C.arborescens Litw), tukli qandim (C.eriopodum Bge), baland qandim (C.elatum Litw), mayda butalarga quyidagilar kiradi: Turkiston qandimi (C.turcestanicum N.Paol), bargsiz qandim (C.aphyllum (Pall) Curce), g’ildiraksimon qandim (C.rotula Borszc z), tukli qandim (C.setosum Litw).

1. rasm. Qandim butasining umumiy ko’rinishi.
Bargsiz qandim – (qora juzg’un) – S.aphyllum gurce tabiiy holda Volga bo’yi, Kavkaz, G’arbiy Sibir, O’rta Osiyoda tarqalgan, Buta balandligi 2-3 m, navdalarining rangi qo’ng’ir-qizil, siyrak butazorlarni barpo etadi.
Baland bo’yli qandim (terak qandim) – S.elatum Litw. Bu o’simlik tabiiy holda asosan qoraqum va qizilqumda uchraydi. Daraxtning balandligi 7 m, tanasi juda ham to’g’ri, po’stlog’i ayrim holda oq rangda bo’lib, cho’l mintaqasining ko’rkiga ko’rk qo’shadi. Gullari to’q qizil, yog’ochi shaffof, urilganda jaranglab chiqadi.