O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti fizika va kimyo kafedrasi Fizika fanidan “Atom yadrosi tuzilishi” mavzusidagi ochiq ma’ruza darsiga ta’lim texnologiya tuzuvchi: E

Atom yadrosining bog’lanish energiyasi va massa defekti
Avval ta’kidlanganidek, atom yadrosidagi nuklonlar yadro kuchlari bilan mustahkam bog’langan. Bu bog’lanishni uzish uchun, ya’ni nuklonlarni to’la ajratib yuborish uchun ma’lum energiya miqdori sarflash (biror ish bajarish) zarur.
Yadroni tashkil qilgan nuklonlarni ajratib yuborish uchun zarur bo’lgan energiya yadroning bog’lanish energiyasi deb ataladi.

Bog’lanish energiyasining kattaligini energiyaning saqlanish qonuni hamda massa va energiyaning proporsionallik qonuni asosida aniqlash mumkin.

Energiyaning saqlanish qonuniga muvofiq, yadroda bog’langan nuklonlar energiyasi, ajratib yuborilgan nuklonlar energiyasidan yadroning bog’lanish energiyasi kattaligicha kam bo’lishi kerak. Boshqa tomondan, massa va energiyaning proporsionallik qonuniga asosan tizim energiyasi ga o’zgarganda, tizim massasi proporsional ravishda ga o’zgaradi:
(5)
Bunda yorug’likning vakuumdagi tezligi. Biz ko’rayotgan holda yadroning bog’lanish energiyasi dan iborat bo’lganidan, atom yadrosining massasi, yadroni tashkil qiluvchi nuklonlar massasi yig’indisidan yadroning massa defekti deb ataladigan kattalikka kam bo’lishi kerak. Agar yadroning massa defekti ma’lum bo’lsa, (10) formula bo’yicha shu yadroning bog’lanish energiyasi ni hisoblash mumkin.
Hozirgi vaqtda atom yadrolarining massalari mass-spektrograf yordamida juda katta aniqlik darajasi bilan topilgan, shuningdek, nuklonlarning massalari ham ma’lum. Bu istalgan yadroning massa defektini aniqlash va (10) formula bo’yicha yadroning bog’lanish energiyasini hisoblash imkonini beradi.