O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti

 

 𝑰𝑰. 𝑻

𝟏

𝑲

𝟎

𝑫

𝟎

 

 𝑰𝑰𝑰. 𝑻

𝟏

𝑲

𝟏

𝑫

𝟎

 

𝑰𝒀. 𝑻

𝟏

𝑲

𝟏

𝑫

𝟏

 

Ish vaqti fondining o‟zgarishiga omillar tasiri:

 

1.ishlovchilarning  o‟rtacha soni o‟zgarishining tasiri: 

𝑻

𝟏

𝑲

𝟎

𝑫

𝟎

− 𝑻

𝟎

𝑲

𝟎

𝑫

𝟎

= ±∆

𝒕

 

2.bir ishchining ishlagan kunlari soni o‟zgarishining tasiri:

 

 𝑻

𝟏

𝑲

𝟏

𝑫

𝟎

− 𝑻

𝟏

𝑲

𝟎

𝑫

𝟎

= ±∆

𝒌

 

---

27 

 

3. ish kuni  davomiyligi o‟zgarishining tasiri:

 

𝑻

𝟏

𝑲

𝟏

𝑫

𝟏

− 𝑻

𝟏

𝑲

𝟏

𝑫

𝟎

= ±∆

𝒅

 

Omillar tasirlarining yig‟indisi  ish vaqti fondining o‟zgarishiga teng  kelishi 

kerak:

 ∆

𝒕

± ∆

𝒌

± ∆

𝒅

= ±∆

𝒕𝒌𝒅

. 

Shundan keyin omillar ta‟siriga baho berilib, ish vaqti 

fondidan foydalanishni yaxshilash  imkoniyatlari ko‟rsatilib,xulosa qilinadi. 

 

 

7.3. Mehnat unumdorligi ko

,

satkichlarini hisoblash va  

tahlil qilish uslubi

 

 

Mehnat unimdorligi deganda

 

aniq vaqt birligi (1-kishi-soat, 1-kishi-kuni) 

hisobiga yetishtirilgan mahsulot miqdori (xajmi) yoki bajarilgan ish hajmi 

tushuniladi

  

     Mehnat unimdorligi bevosita va bilvosita ko‟rsatkichlar orqali ifodolanadi: 

1.Bevosita ko’rsatkichi

. Bu ko‟rsatkich  1 kishi-soat,1 kishi-kuni va o‟rtacha 1 kishi 

hisobiga yetishtirilgan mahsulot miqdori bilan ifodalanadii:  

𝒗 =

𝑯

𝑻

 

2.Bilvosita ko’rsatkichi.

 Bu ko‟rsatkich yetishtirilgan mahsulotning bir birligi uchun 

sarf bo‟lgan  vaqt(kishi-soat, kishi-kuni) bilan ifodalanadi:  

𝒕 =

𝑻

𝑯

 

Bunda, 

H

– hosildorlik (mahsuldorlik) darajasi; 

   

T

- 1 gektar ekin maydoniga (1 bosh molga) sarf bo‟lgan kishi-soat, kishi kuni; 

   

v 

-1 kishi-soat, kishi-kuni hisobiga yetishtirilgan mahsulot miqdori., 

   t -1s. mahsulot uchun sarf bo‟lgan vaqt (kishi-soat, kishi-kuni)  

Hisobot yilidagi mehnat unumdorligini bazis yilidagi darajasiga solishtirib,o‟zgarishi, 

ya‟ni oshgan yoki kamayganligi aniqlanadi: 

𝑯

𝟏

𝑻

𝟏

−

𝑯

𝟎

𝑻

𝟎

= ±∆

𝑻𝑯

 

Ushbu o‟zgarishga  quyidagi ikki omil  ta‟sir qiladi: 

1. 1 ga ekin maydoni(1 bosh mol)ga sarf bo‟lgan vaqtning o‟zgarishi; 

2. Hosildorlik (mahsuldorlik) darajasining o‟zgarishi  

.Omillarning ta‟sirini aniqlashdan oldin «Shartli mehnat unumdorligi» ko‟rsatkichini 

aniqlab,olish zarur:

𝒗

𝒔𝒉

=

𝑯

𝟎

𝑻

𝟏

  

Omillarning ta‟sirini aniqlash uchun «Zanjirli bog‟lanish» usulidan foydalandik 

Mehnat unumdorligi darajasining o‟zgarishiga 1 gektar ekin maydoniga  sarf bo‟lgan 

vaqt o‟zgarishining ta‟sirini aniqlash uchun, shartli mehnat unumdorligidan bazis 

yilidagi mehnat unumdorligini chegirib tashlash kerak:   

𝑯

𝟎

 𝑻

𝟏

−

𝑯

𝟎

𝑻

𝟎

= ±∆

𝑻

 

---

28 

 

Mehnat unumdorligining o‟zgarishiga hosildorlik darajasi o‟zgarishining ta‟sirini 

aniqlash uchun hisobot yilidagi mehnat unumdorligidan shartli mehnat unumdorligini 

chegirib tashlash kerak:

   

𝑯

𝟏

𝑻

𝟏

−

𝑯

𝟎

𝑻

𝟏

= ±∆

𝑯

 

Endi, paxta yetishtirish bo‟yicha mehnat unumdorligining tahlilini uning bevosita 

ko‟rsatkichi asosida ko‟rib chiqamiz. 

 

 

 

3-jadval 

Paxtachilikda mehnat unumdorligi dinamikasining omilli tahlili. 

T.r 

Ko‟rsatkichlar 

Bazis   

yili 

Hisobot yilidagi 

mehnat sarfi va 

bazis yilidagi 

hosildorlik 

bo‟yicha 

Hisobot 

yili 

o‟zgari 

shi (+,-) 

1. 

1ga kishi-soat sarfi 

866 

822 

822 

+44 

2. 

Hosildorligi, (s/ga) 

22,5 

22,5 

23,9 

+ 1,4 

3. 

1 k/s ga  paxta, kg 

Shu jumladan: 

2,60 

 

2,74 

 

2,91 

 

+ 0,31 

 

a) 1ga mehnat sarfi ning 

o‟zgarishi hisobiga 

 

x 

 

x 

 

x 

 

+ 0,14 

b) hosildorlikning 

o‟zgarishi hisobiga 

 

x 

 

x 

 

x 

 

+ 0,17 

Mehnat  unumdorligi  bevosita  ko‟rsatkichlarining  2  va  3  turlarining  tahlili  ham 

yuqorida  keltirilgan  usul  bo‟yicha  amalga  oshiriladi.  Shuning  uchun  ularga 

to‟xtalmadik.