O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti

6.3. Sotilgan mahsulotlar sifatini tahlil qilish uslubi 

Mahsulot  sifati  ma‟lum  ko‟rsatgichlar  yordamida  ifodalanadi.  Masalan,  paxtaning 

sifati uning navlari bilan, donning sifati uning sinflari bilan, qoramol go‟shtining sifati 

semizlik kategoriyalari (yuqori, o‟rta, o‟rtadan past va oriq kategoriyalari) bilan, sutning 

sifati uning yog‟lilik darajasi bilan ifodalanadi. Shunday tasnifiy belgilar boshqa qishloq 

xo‟jalik  mahsulotlarida  ham  mavjud.  Mahsulot  sifatining  oshgan  yoki  kamayganligini 

aniqlash uchun avvalo uning sifatini ifodalovchi o‟rtacha ko‟rsatkichni (koeffisiyentni) 

hisoblab  olish  zarur.O‟rtacha  koeffisiyentlar  yordamida  mahsulot  sifatining 

dinamikasini (yoki rejasining bajarilishini) qiyoslash orqali tahlil qilinadi. 

Mahsulot  sifatining  oshishi  o‟z  navbatida  sotilgan  mahsulot  miqdori  va  hajmining 

oshishiga  hamda  foydaning  ko‟payishiga  va  rentabellik  darajasining  oshishiga  olib 

keladi.  Mahsulot  sifatining  oshishi  unga  bo‟lgan  talabning  oshishiga  sababchi  bo‟ladi. 

Mahsulot  sifatining  oshishi  bozorda  raqobat  kurashida  yutib  chiqish  yoki  o‟z 

mavquyeini  ushlab  turish  imkoniyatini  yaratadi.  Sifatli  mahsulot  bozorda  yuqori 

baholarda sotilib, qo‟shimcha daromad olib kelish manbaiga aylanadi. 

Mahsulot sifatining tahlilini sotilgan paxta misolida ko‟rib chiqamiz. 

---

24 

 

Sotilgan  paxta  sifati  o‟rtacha  navlik  koeffisiyenti  va  o‟rtacha  sotish  bahosi 

koeffisiyenti ko‟rsatkichlari bilan ifodalanadi.