O’zbekisтon respublikasi qishloq va suv хo’jaligi vazirligi

ТAKLIF ETILGAN YECHIMNING TA’LIM

SAMARADORLIGINI ANIQLASH

Kasb–hunar  kollejlari  dars

o’tish

samaradorligini  aniqlash

deganda

qo’llanilgan metodlar natijasida olingan ijobiy ko’rsatkichlar tushiniladi. Shu bilan

birga  bu  ko’rsatkich baholar  orasidagi  farq  o’zlashtirilgan  o’quv  elementlari

orasidagi  farq, harakatni  bajarishidagi  samaradorlik ko’nikmalarini  mustahkam

egallash darajasi  va  oliy  masalalarini,  masala  javobi  talablari  darajasida

shakllanishi tushuniladi.

Nazariy  darsni  o’tishda  biz  pedagogika  nazariyasi  va  amaliyotida  ishlab

chiqilgan  o’quvchilar  bilim  qobiliyatini harakteri  bo’yicha  tavsiflanadigan

innavatsion texnologiyalardan foydalandik.

O’qituvchi topshiriqlar tizimi bilan o’quvchilarning bilim faoliyatini tashkil

etadi.  O’quvchilar  esa  tasvirlari  bo’yicha  ko’nikma  va  malakalarni  egalaydilar.

O’quvchilar  bilimining hajmi  ortib  borgan  sari  birinchi  metoddan  ikkinchi  bo’lib

birga foydalanishi ko’payib boradi.

Biz  bitiruv  oldi malakaviy  ishimni  mavzusi.“Xo’jaliklar  bo’yicha  yerlarni

baholash,  uning  almashlab  ekishdagi  ahamiyati”  mavzusini  o’tish metodikasining

umumiy  masalalarini  ko’rib  chiqib  nazariy  darsni  o’tishda, ta’lim  jarayonida

ko’rgazmali  vositalardan  to’g’ri foydalanish;  o’quvchilar  texnikaga  oid

bilimlarni  puxta o’zlashtirib  olishiga,  ularning  malakalarini  oshishiga harakat

qildik.

Mavzuvni  yoritishda

yangi  o’quv  materialini  o’zlashtirish

darsdan

foydalandik.Bu dars turi quydagi ketma-ketlikda tashkil etiladi.

1. Tashkiliy qism;

2. Yangi o’quv materiallarini izohlash (tushuntirish);

3. Yangi o’quv materiallarini mustahkamlash;

4. Uyga topshiriq berish;

5. Darsning tamom bo’lishi

Yangi 

o’quv 

materiallarini 

izohlash

(tushuntirish), 

Yangi 

o’quv

---

60

materiallarini  mustahkamlash davomida o’qitishning  ko’rgazmali  metodlaridan

foydalandik.

O’qitish jarayonida  ko’rgazmalilik  metodidan  foydalanishning  muhimligi

o’rganilayotgan narsa vahodisalarni hissiy idrok etishga, ularni kuzatib mushohada

qilishga talabani undash, mantiqiy va nazariy elementlarning birligiga ishonchhosil

qilish va nihoyat, nazariy bilimlarni amaliyotda qo’llay olishga o’rgata bilishdadir.

Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interfaol uslublar (innavatsion pedagogik va

axborot texnologiyalari)dan  foydalanib,  ta’limning  samaradorligini  ko’tarishga

bo’lgan  qiziqish ,  e’tibor  kundan-kunga  kuchayib  bormoqda  .  Zamonaviy

texnologiyalar  qo’llanilgan  mashg’ulotlar  talaba(yoki  o’quvchi)lar  egallayotgan

bilimlarni  o’zlari  qidirib  topishlariga,  mustaqil  o’rganib,  tahlil  qilishlariga, hato

xulosalarni ham o’zlari keltrib chiqarishlariga qaratilgan.

“Xo’jaliklar  bo’yicha  yerlarni  baholash,  uning  almashlab  ekishdagi

ahamiyati”  mavzuvsini  o’tish davomida  ko’zlangan  natijaga  erishish uchin

innavatsion texnologiyalardan  va interfaol  metodlardan  foydalandik  Baliq  skleti”,

“B/B/Bjadvali”,“Zinama-

zina”texnologiyasi,“Rezyume”texnologiyasi,“Muamo”texnalogi-yasi,“Blits-

so’rov” usullaridan foydalandik

«Zinama-zina» texnologiyasi.Ushbu  mashg’ulot  talaba  (yoki  o’quvchi)larni

o’tilgan yoki o’tilishi kerak bo’lgan mavzu bo’yicha yakka va kichik jamoa bo’lib

fikrlashhamda xotiralash o’zlashtirilgan  bilmlarni  yodga  tushirib  to’plangan

fikrlarni  umumlashtirish olish va  ularni  yozma  rasm  chizma  ko’rinishida  ifodalay

olishga  o’rgatadi.  Bu texnologiya talaba  (yoki  o’quvchi)lar  bilan  bir  guruh ichida

yakka holda  yoki  guruhlarga  ajratilgan holda  yozma  ravishda  o’tkaziladi  va

taqdimot qilinadi

“Zinama- zina” texnologiyasini  nazariy  dars  o’tish jarayonida  qo’llashda

guruhdagi  o’quvchilar  kichik  guruhlarga  bo’linadi  va  tarqatilgan  A-3  formatlarga

berilgan  mavzuvchasi haqida  yoritishadi.  yoritishadi.Butexnologiya yordamida

mavzuni  yortishimizda  o’quvchilarning  bilimlarini  mustahkamlash,guruhdagi  zaif

o’quvchilarning ham mavzuvni o’zlashtrishiga erishish mumkin.

---

61

“Bilaman.Bilishni  xohlayman.Bilb  oldim”  metodi-o’quvchilarga  muayyan

mavzular  bo’yicha  bilmlari  darajasini  baholay  olish imkonini  beradi.  Metodni

qo’llash

jarayonida 

o’quvchilar 

bilan 

guruhli 

yoki 

ommaviy 

ishlash

mumkin.Guruh shaklida  ishlashda  mashg’ulot  yakunida har  bir  guruh tomonidan

bajarilgan  faoliyat  tahlil  qilinadi.Yerlarni  baholashda  ta’sir  ko’rsatadigan

muammolarni  aniqlash va muammoni  keltrib  chiqaruvchi  sabablarini  o’qituvchi

o’quvchilar bilan birgalikda aniqlab “Baliq skeleti” chizmasini to’ldiradi.

Bu  metod  va texnologiyalarni  qo’lashimiz  natijasida  o’quvchilar  bilgan

ma’lumotlarini mustahkamlab,yangi bilimlarga ega bo’ladilar.

Ilmiy-nazariy  xulosalar  oldindan  aniqlab  va  belgilab  olingan  maqsad  va

vazifalarni  muayyan zaruriy  shart-sharoitda  tegishli  omilhamda  vositalar  asosida

tekshiriluvchilarni tajriba-sinovlardan o’tkazish orqali chiqariladi. Tajriba-sinovlar

muayyan  usullar,  yo’l  va  metodlardan  foydalanilgan holda  olib  boriladi.  Demak,

tajriba-sinovlar,  amaliyot  va  nazariya  bir-birlari  bilan  bog’liq  pedagogik

jarayonlardir.

Barcha  metodlar  o’quv  materialining  didaktik  vazifasi,  shart-sharoitlar  va

vaqtni  e’tiborga  olgan holda  tanlanadi.  To’g’ri  tanlangan  uyg’unlashgan  metodlar

ta’lim  oluvchining  diqqatini  uzoqroq saqlab  turish va  uning  faolligini  oshirish

imkoniyatini beradi. Bu esa o’z navbatida ta’lim samaradorligining oshishiga olib

keladi.

---

62

XULOSA

Kadrlar  tayyorlash milliy  dasturi  kasb-hunar  kollejlarida  ta’lim  berishni

zamon  talabi  asosida  olib  borish vazifalari  qo’yilgan.  Bu  vazifalardan  biri  yangi

ta’lim  standartlari  asosida  yangi  o’qitishtexnologiyalarini  va  metodlarini  yosh

mutaxassislarni tayyorlashdagi o’quv jaryoniga joriy etishdir.

Hozirgi  kunda  kasb-hunar  kollejlarida “Yer  kadastri” fanini  o’qitish yuqori

malakali  mutaxassis  kadrlar  tayyorlash asosiy  vazifalardan  biridir.  Kasb-hunar

kollejlari  o’quvchilarining  dars  shakllari,  metodlari,  ko’rgazmali  qo’llanmalar,

pedagogik

texnologiyalar, 

dars 

jarayonida 

ko’rgazmali 

qo’llanmalardan

foydalanish bo’yicha kasbiy fanlarga bo’lgan qiziqishini kasbiy fanlarni o’qitishda

amalga oshirildi. Ushbu fanning o’qitish metodikasini ishlab chiqish bo’yicha olib

borilgan  bitiruv  malakaviy  ishimizda  quyidagicha  xulosa  qilishimiz  mumkin:

qishloq  xo’jalik  kasb-hunar  kollejlarida  «Yer  kadastri»  fanini  o’qitishda

innovatsion texnologiyalaridan  foydalanish metodikasini  ishlab  chiqish,  didaktik

tamoyillardan foydalanish, dars shakllarini to’g’ri tanlash, dars jarayonida o’qitish

metodlaridan  foydalanish,  ko’rgazmali  qo’llanma  va  texnik  vositalarni  dars

jarayonida qo’llash talabalar bilim olish darajasini oshirishga yordam beradi.

Innovatsion texnologiyalarni dars jarayonida qo’llash va amal qilish o’zining

ixtisosligi  bo’yicha  keng  miqyosda  bilimlarga  ega  bo’lishni  va  shu  bilimlarni

o’qish jarayonida qo’llay olishni talab qiladi. Shunday ekan, qishloq xo’jalik kasb-

hunar  kollejlarida  o’qitishni  modulli  dasturini  qo’llash asosida  ta’lim  berish

mutaxassis tayyorlash sifatini amalga oshirishga yordam beradi.

Innovatsion texnologiyalarni  asosida  mashg’ulot  o’tish,  dars  jarayonida

zamonaviy  texnik  vositalar,  kompyuterlar,  videokompyuterli  multimediya

komplekslarini  qo’llash,  mustaqil  ta’lim  olishda internetdan  samarali  foydalanish,

bilim,  ko’nikma  va  malakalarni  chuqur

egallashga,  o’qitish

jarayonini

jadallashtirishga olib keladi.

O’quvchilarda

hosil  qilinadigan  bilim,  ko’nikma  va  malakalarni

mustahkamligi va ta’sirchanligini  muhim  shartlaridan biri kasbiy  fanlarni o’qitish

jarayonida  fanlararo  bog’lanishlarni  amalga  oshirishidir.  Fanlararo  bog’lanishlar

---

63

muammosini  amalga  oshirishda  o’quv  jarayonining  mazmuni,  usullari  va  tashkil

etishining aniqlashda muhim ro’l o’ynaydi.

Mashg’ulotlarni  rejalashtirish

va  ularga  tayyorgarlik  ko’rish

o’zaro

chambarchas  bog’langandir. Rejalashtirish-tayyorgarlikning  bir  qismi  bo’lib,

rejalashtirishhujjatlarida  ta’lim 

beruvchining 

mashg’ulotlarga 

tayyorgarlik

natijalari aks ettirildi.

Innovatsion texnologiyalar  sohasidagi  yangi  izlanishlar  bilan  tanishish,

o’qitishning  faol  usullarini bilish va  qo’llay  olishhar  bir  pedagog  va  muhandis-

pedagogning oldiga qo’yayotgan zamon talablarining asosiylaridandir.

Ta’lim  jarayoni  samaradorligini  oshirish,  ta’lim  oluvchilarning  mustahkam

nazariy  bilim,  faoliyat,  ko’nikma  va  malakalarni  shakllantirish,  ularni  kasbiy

mahoratga  aylanishini  ta’minlash maqasadida  o’qitish jarayonida  yangi  pedagogoik

texnologiyalardan  foydalanish davr  taqozosi hamda  ijtimoiy  zaruriyat  sifatida  kun

tartibiga qo’yilmoqda.

Xulosa qilib aytish mumkinki,hozirgi paytda barcha kasb-hunar kollejlari

yetarli  darajada  texnika  vositalari  bilan  jihozlangan.  Ayniqsa  “Geodeziya,

kartografiya” 

yo’nalishida 

kichik 

mutaxassis 

tayyorlaydigan 

kasb-hunar

kollejlarida  ta’lim  samaradorligini  oshirishga,  darslarning  qiziqarli  va  mazmunli

bo’lishiga hamda  o’quvchilar  chuqur  bilim  olishlariga  barcha  shart-sharoitlar  va

imkoniyatlar yaratilgan.

Kasb-hunar 

kollejlari 

kichik 

mutaxassislar 

tayyorlash

jarayonida

mutaxassislik  fanlar  bo’yicha  mashg’ulotlarda  interfaol  ta’lim  metodlari  qo’llash

orqali  o’quvchilarning  mustaqil  fikrlash ko’nikmalari  rivojlantiriladi,  ta’lim

jarayoni samaradorligi ta’minlanadi.

---

64