O`zbekiston respublikasi o'rta maxsus ta'lim muassasalari harajatlarini moliyalashtirishni reja kirish

O`ZBEKISTON_RESPUBLIKASI_O'RTA MAXSUS TA'LIM MUASSASALARI HARAJATLARINI_MOLIYALASHTIRISHNI


REJA
KIRISH
1 TA’LIM SOHASINI MOLIYALASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI.
2 MAMLAKATIMIZDA O'RTA MAXSUS TA'LIM TA’LIM TIZIMNI MOLIYALASHTIRISHNING ISTIQBOLI MASALALARI
3 TA’LIMNI MOLIYALASHTIRISHNI TASHKIL ETISHNING AMALIY MEXANIZMI.
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO^tYXATI
KIRISH

Ta’lim har bir jamiyatning ajralmas tarkibiy qismi, madaniyatni rivojlantirishning yuksak ko‘rsatkichi hisoblanadi. Ij`limoiy tajribaning bog`lovchi bo‘g‘ini sifatida u madaniy an'analar butunligi va vorisiyligini hamda jamiyat taraqqiyotini ta’minlaydi.

O‘zbekiston Respublikasi ta’lim tizimi o‘z rivojlanishida tub burilish davrini boshidan kechirmoqda. Bu o‘zgarishlaming asosini mamlaka`limiz Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan ishlab chiqilayotgan farmon va qarorlar tashkil etmoqda. Xususan mamlaka`limiz Prezidenti ta'Iim tizimida amalga oshirilayotgan islohotlami muhokama qilar ekan, yoshlarning kasb-hunar egallashi, o‘quvchilami vatanparvarlik ruhida tarbiyalash masalalariga ham alohida e’tibor qaratmoqda. “Maktablar oldiga qo‘yilayotgan talablardan biri - yuqori malakali, sohasining bilimdoni bo`lgan o‘qituvchi-pedagoglar bazasini shakllantirish bilan birgalikda maktabda chet tilini ham o‘qitish. Bu kabi ixtisoslashgan maktablaming tashkil etilayotgani yoshlami vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga xizmat qiladi”- deya ta’kidlagan edi Preziden`limiz Shavkat Mirziyoyev¹.
Shuningdek O`zbekiston Respublikasining Konstitusiyasida barcha fuqarolar jinsi, irqi, millati, ij`limoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va ij`limoiy mavqeidan qat’iy nazar ta’lim olishda bir xil huquqlarga ega ekanligi belgilab qo‘yilgan. Mamlaka`limizda so'nggi yillarda ta Iim tizimiga alohida hukumat darajasida e'tibor qaratilib, uning rivoji yo'lida davlat byudjeti va byudjetdan tashqari jamg‘armalar hisobidan katta mablag‘ ajratilib, keng miqyosli chora tadbirlar amalga oshirilmoqda. Bugungi kunda davlat byudjeti xarajatlari tarkibida ta'lim xarajatlari salmogi jihatdan birinchi o'rinda turishi, bozor iqtisodiyoti sharoitida ta'lim muassasalari xarajatlarini rejalashtirish hamda moliyalashtirish tartibini takomillashtirish zaruriyati, qolaversa mazkur sohani moliyalashtirish manbalarini qayta ko'rib chiqishning dolzarbligi mavzuning dolzarbligidan dalolat beradi.
Mamlaka`limizda o’rta maxsus ta’lim tizimi muassasalarini samarali moliyalashtirishning amaliyoti tahlili hisoblanadi.
O'zbekiston Respublikasida o’rta maxsus ta’lim muassasalarining xarajatlarini samarali moliyalashtirishni takomillashtirish yo'nahshlarini belgilash hisoblanadi.
Respublikamizda mustaqilikka erishilgandan keyin ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan islohotlar, ulaming natijalari va ta’lim tizimida faoliyat kohsatayotgan muassasalami moliyaviy ta’mishlash tartibini o‘rganish, ta’lim muassasalarini mablag‘ bilan ta’minlash mexanizimni chuqur tahlil qilish asosida uning mohiyatini ochish, bu sohadagi mavjud muammolami bartaraf etish chora-tadbirlarini ishlab chiqish ushbu bitiruv malakaviy ish mavzusining maqsadi hisoblanadi.
Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi asosiy vazifalar belgilab olindi:
- ijtimoiy sohalar tizimida o’rta maxsus ta’limning tutgan o‘mi va rivojlanish xususiyatlarini ochib berish;
- o’rta maxsus ta’lim moliyaviy ta’minotining zarurligi, vazifalari va manbalarini
ohganish;
- o’rta maxsus ta’lim tizimini budjetdan moliyalashtirish amaliyotini yoritish;
- o’rta maxsus ta’lim muassasalari moliyaviy ta’minotida budjetdan tashqari jamg‘armalardan foydalanish holatining tahlilini keltirish;
- o’rta maxsus ta’lim xarajatlarini moliyalashtirishda xorijiy mamlakatlar tajribalari va ulardan foydalanish imkoniyatlarini ohganish;
- iqtisodiy islohotlaming hozirgi sharoitida xalq ta’lim muassasalari faoliyatini samarali moliyalashtirishni takomillashtirish yo‘nalishlarini ohganish bo‘yicha ilmiy xulosa va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
1. TA’LIM SOXASINI MOLIYALASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI.

Mamlaka`limiz aholisining 60 foizdan ko‘prog‘ini bolalar va o‘smirlar tashkil qiladi. Tabiiyki, ularni o‘qitish, tarbiyalash, kasbga yo‘naltirish va mutaxassis kadr qilib tayyorlash masalalari zamonning dolzarb masalasi boimog‘i zarur.

Ta’limni moliyalashtirish tizimi mustaqillik yillarida ma’lum o‘zgarishlami boshidan kechirdi, lekin davlat resurslaridan foydalanishdagi o‘ziga xos xususiyatlami saqlab qoldi, unda asosiy moliyalashtirish manbai - davlat byudjeti boiib, davlat byudjetidan ta’lim muassasalarini saqlashga ajratmalar byudjet tashkilotlarini mablag‘ bilan ta’minlash tartiblari va tamoyillari asosida amalga oshiriladi. Bunda davlat byudjetidan moliyalashtirish tamoyillari sifatida quyidagilami aytish mumkin:
-mablag`larni sarflashda tejamkorlik tartibiga rioya qilish, pul sarflarining eng kam bo‘lishiga intilish;
- byudjet mablag‘laridan maqsadli foydalanish, ya’ni faqat aniqlangan va oldindan asoslangan maqsadlarga ularni smeta moddalari o‘rtasida qayta taqsimlashlarsiz ishlatish;
- davlat ta’lim muassasalarining moliyaviy faoliyati ustidan yuqori tashkilotlar hamda moliya organlari tomonidan muntazam nazoratni olib borish.
Respublikamizda o’rta maxsus ta’lim tizimidagi ta’lim muassasalari tarkibini quyidagicha ko‘rimiz mumkin (1-rasmga qarang).
Hozirgi kunda maktab ta’limi tizimini moliyalashtirishning ko‘pkanalli tizimi shakllangan bo‘lib, maktab ta’limi moliyaviy resurslaming quyidagi manbalariga ega.
Davlatdan moliyalashtirish manbalari:
- davlat (respublika va mahalliy) byudjeti
- davlat maqsadli fondlari (masalan, Maktab ta’limi fondi)
Nodavlat moliyalashtirish manbalari:
- tadbirkorlar va homiylaming moliyaviy yordamlari;
- jamoatchilik yordamlari;
- ota-onalaming (o‘qitish uchun) to‘lovlari, qo‘shimcha pullik ta’lim;
- xorijiy kreditlar va grantlar;
- boshqa xususiy manbalar (masalan, xayriya tashkilotlari);
- ta’lim muassasalarining o‘z tadbirkorlik faoliyatidan daromadlari va tushumlaii.