O‘zbekiston respublikasi oliy va

Nazariy qism 
 
  
Dastur  viruslari 
 Kompyuter virusi – bu dastur  kodidan iborat bo‘lib, boshqa dastur, hujjat yoki 
axborot  tashish  vositasining  ma`lum  bir  qismiga  o’rnashib  olib,  ruxsat  berilmagan 
o’zgartirishni amalga oshiradi. 
 
Kompyuter viruslarining asosiy turlariga quyidagilar kiradi: 
-  Dastur viruslari; 
-  yuklanuvchi viruslar; 
-  makroviruslar. 
 
Kompyuter viruslari safiga troyans dasturlari ham kiradi. 
Dastur    viruslari  bu  dastur  kodlaridan  iborat  bulib,  boshka  amaliy  dasturlar  tarkibiga 
kirishni muljallab yo’naltirilgan dasturlardir. 
Amaliy  dastur  ishga tushirilganda  u  o’zining tarkibidagi  virus kodini  xam  ishga 
tushiradi. Bu virus kodining ishi natijasida foydalanuvchidan yashirin tarzda kompyuter 
kattik  diskining  fayllar  sistemasiga  yoki  boshka  bir  dasturning  tarkibiga  o’zgartirish 
kiritiladi. Masalan, virus kodi boshka dasturning tarkibida  o’zining kodini xosil kilishi 
mumkin. Bu protcess ko’payishi deb ataladi. 
 
Ma`lum  bir  vakt  o’tgandan  so’ng,    dastur    virusi  etarlicha  sondagi  nusxalarni 
hosil  kilib  bo’lgach,    kompyuterni  buzishga  kirishadi,  ya`ni  operatcion  sistema  va  
dastur ishining izdan chikishi, kattiq diskda saqlanaetgan axborotlarning o’chib ketishi 

---

va x.k. 
Bu jarayon  virus xujumi deb ataladi. Eng xavfli viruslar kattik diskni  formatlab 
yuborishi  xam  mumkin.  Diskni  formatlash  uzoq  vaqt  talab  qiladigan    jarayon    bulib, 
bunda foydalanuvchi sezib kolishi mumkin bo‘lganligi sababli ko’pchilik xollarda virus 
kattik  diskning  sistema  sohalarini  buzish  bilan  kifoyalanadi,  chunki  bu  fayllar 
joylashuvi  jadvalini  yukotish  bilan  barobar.  Bu  xolatda  kattik  diskdagi  ma`lumotlar 
qoladi,  ammo  maxsus  vositalarsiz  ulardan  foydalanib  bo’lmaydi.Chunki  kaysi 
sektorlarda kaysi fayllar joylashganligi noma`lum. 
Xech  qanday  virus  kompyuterning  apparat  taqsimotini  ishdan  chikara  olmaydi, 
deb  hisoblashadi.  Ammo  shunday  xollar  buladiki,  dastur  buzilishi  apparat  vositasini 
almashtirish orkali tuzatiladi.  
Masalan, ko’pchilik zamonaviy kompyuterlarda BIOS kayta  yoziladigan doimiy 
eslash  kurilmalarida  yozilgan.  Mikrosxema  flesh  xotirasi  axborotni  kayta  yozish 
imkoniyati  borligidan  ba`zi  viruslar    BIOS  ni  o’chirishda  foydalanadi.  Bunday  xolda 
kompyuterning  ishga  yaroqsizligini  tuzatish  uchun  yoki  mikrosxemani  almashtirish 
yoki maxsus dasturlarda BIOS ni kayta yozish kerak.