Ozbekiston respublikasi oliy va


x2 - x nisbat har doim musbat bo'ladi. Shuning uchun uni  x



Download 7,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet165/175
Sana09.07.2022
Hajmi7,4 Mb.
#760025
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   175
Bog'liq
MATEMATIKA O‘QITISH METODIKASI Алихонов

x2 - x
nisbat har doim musbat bo'ladi. Shuning uchun uni 
x
 - xx
X n
- x
nisbat o'rinda qarashimiz mumkin.
Shunday qilib,
M \ M

N XN _
л: — ЛГ| _ ^
M M 2 
N N 2 
x
2 -
x
bundan 
M
nuqtaning 
s
absissasi topiladi.
x,
Xx2
x
 = —-------- .

+ A
M
nuqtaning 
у
ordinatasi ham shunday topiladi:
(3)
У] + 
Xy2 
...
<4)
Xususiy holda, agar 
M
nuqta 
M ]M 2
kesmani teng ikkiga bo'lsa, 
M , M
& = 
- 1 bo'lib, (3) va (4) formulalar quyidagi ko'rinishni oladi: 
x = 
(3*)
290


у = Щ ^ .
 
(4*)
2
Misoi. 
М х
(2,3), 
М 2
(3,-3) nuqtalar orasidagi kesmani — nisbatda 
bo'luvchi 
M(x,y)
nuqtani toping.
2
Y e c h i s h . Bu misolda A = -,X( 
= 2 ,x2
= 3
,y {
= 3
,y 2
= - 3
(3), (4) 
formulalardan quyidagilar topiladi:
2 + | - 3
16 
3 + § ■
 ( - 3 )
,
* = -----
2 ~ T ’ 
У ‘
----- 
2 ~
“ 7 '
1 + f 
1 + l
Demak, izlanayotgan nuqta 
M
16 
9
■y"> у | ekan.
7-§. Vektor miqdorlarni o‘rgatish metodikasi
Vektor va skalar miqdorlar. 
Tabiiy fanlam i o'rganishda (masalan, 
matematika, fizika, mexanika va astronomiya) ikki xil m iqdor bilan 
ishlashga to ‘g‘ri keladi; bulardan biri o ‘zining son qiymati bilangina 
aniqlanuvchi miqdorlar bo‘lib, ikkinchisi esa, son qiymatidan boshqa 
yana o‘zining fazodagi joylanishi bilan ham aniqlanadigan miqdorlardir. 
M asalan, uzunlik santim etrlar soni bilan, og‘irlik — gram m lar soni 
bilan, vaqt — sekundlar soni bilan, tem peratura — graduslar soni 
bilan aniqlanadi. (Bunga misol qilib biror jism ning yuzi, hajmi yoki 
undagi issiqlik miqdorini ham keltirish mum kin). Bunday (o‘zining son 
qiymati bilangina aniqlanuvchi) m iqdorlarni 
skalar miqdorlar
yoki 
sonli miqdorlar
deyiladi.
Ikkinchi xil miqdorlarga misol qilib mana shularni keltirish mumkin: 
to ‘g‘ri chiziq b o‘yicha harakatlangan jism ning yurgan yo‘li — shu to ‘g‘ri 
chiziqning fazodagi vaziyati, u jism ning shu to ‘g‘ri uziziq bo'yicha 
qaysi yo‘nalishda yurganligi va bu yo'lning uzunligi bilan to ‘la aniqlanadi 
(masalan, «shahaming ko‘chasida 
2
km yo‘l yurdim« degan so‘z, u 
yo'lning to ‘la m a’nosini ochib bera olmaydi. Lekin, «shahaming m a’lum 
bir -ko‘chasi bo‘yicha falon joydan falon joygacha bordim« deyilsa, 
bu yo‘lning nim adan iboratligi to ‘la aniqlanadi).
291


Biror jismga ta ’sir etuvchi kuch ana shu kuch qo‘yilgan nuqtaning 
o ‘rni, bu kuchning yo‘nalishi va miqdori bilan to ‘la aniqlanadi.
Bunday (o'zining son qiymati, tekislikdagi va fazodagi vaziyati va 
yo‘nalishi bilan aniqlanuvchi) miqdorlar 
vektor miqdorlar
deb ataladi:
Vektor miqdorlarni matematik jihatdan o'rganish — ularni abstrakt 
shaklda ko'rsatishni talab qiladi. Shuning uchun har qanday vektor 
m iqdor — m a’lum uzunlikdagi, m a’lum vaziyatga va yo'nalishga ega 
bo'lgan kesma (to'g'ri chiziq kesmasi) orqali tassavir etiladi. Bu kes­
maning uzunligi vektor miqdom ing sou qiymati (moduli)ni ko'rsatib, 
uning yo'nalishi vektor m iqdom ing yo'nalishi va bu kesma joylashgan 
to 'g 'ri chiziq esa, uning tekislikdagi ^oki fazodagi vaziyatini ko'rsatadi. 
Bunday kesma 
vektor miqdor
deb ataladi.
V ektorning bitta qalin h arf orqali yoki ustiga kesm acha (yoki 
strelkacha) chizilgan bitta ingichka harf orqali ham tasvir etiladi.
M asalan, yoki 
a
kabi yoziladi.
Vektorning uzunligini yozish uchun shu vektorni belgilovchi harflarni 
ikki parallel kesm alar bilan o 'rab qo'yMadi yoki o 'sh a harflarning
ingichkasi yoziladi. Masalan: 
\ab\

AB
va |a| 

Download 7,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   175




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish