Ozbekiston respublikasi oliy va

FUNKSIYA, INTEGRAL УА DIFFERENSIAL TENGLAMA
TUSHUNCHALARINI KIRITISH VA ULARNI
0 ‘RGATISH METODIKASI
l- § . Funksiya tushunchasini kiritish va
uni o ‘rgatish metodikasi
i
M a ’lumki. m atem atika fani materiyadagi narsalarning fazoviy form a- 
lari va u lar orasidagi m iq d o riy m u n o sab atlarni o ‘rgatadi. A na shu 
m ateriyadagi m iqdorlarni nisbiy holatda olim lar to m o n id an o'zgarm as 
va o ‘zgaruvchi m iqdorlarga ajratilgan. 
0
‘zgarm as m iqdorlarni 
a, b, c,
..., o'zgaruvchi m iqdorlarni esa harflar bilan u lar orasidagi m iqdoriy 
m unosabatlarni m atem atik belgilar orqal^ifodalash XVI asrning oxirida 
m atem atika fanini turli y o ‘nalishlari ЬДап shug'ullangan R. D ekart, I. 
N yuton (1642-1727), G . Leybnets (1646-1716), P. Ferm a (1601-1665), 
N .I. Lobochevskiy (1792—1856), L. Dirixle (1805—1859) kabi olim lar 
to m o n id an yozilgan asarlarda qo'llanilgan.
Funksiya tushunchasiga birinchi m arta L. Eyler to m o n id an ta ’rif 
berilgan, so'ngra N .I. Lobochevskiy va L. Dirixle kabi olim lar tom onidan 
h a r to m o n lam a m ukam m al b o 'lg an h o zird a biz ishlatib kelayotgan 
funksiyaning ta ’rifi berilgan. Funksiya degan so ‘z lo tin ch a 
«functio»
so‘zidan o h ngan b o 'lib , uning lug‘aviy m a ’nosi «faoliyat yoki m oslik, 
jo 'n atish » b o ‘Ub funksiya so ‘zini birinchi b o 'lib G .L eybnets 1692-yili 
o ‘z ilm iy ishlarida qo'llagan.
Funksiya tushunchasini m aktab m atem atika kursida kiritishni ikki 
davrga bo 'lish m um kin. B irinchi davri V sinfdan boshlab funksiya va 
grafiklar degan m avzugacha b o 'lg an davr. Bu davr ichid a o'q itu v ch i 
o 'quvchilarga sonning nisbati, to 'g 'ri va teskari proporsional m iqdorlar, 
D ekart koordinata tekisligi kabi tushunchalarni o'rg an ish orqali o 'q u v - 
chilarda ftinksional bog'liqlik tushunchalari shakllantiriladi. X V III asrga 
kelib o'zgaruvchi m iqd or va koordinatalar m etodi degan tu shu nch alar 
R .D ekart to m o n id an kiritildi.