Ozbekiston respublikasi oliy va

8
1, 7 1.
37-masaIa.
Oralaridagi masofa 650 km bo'lgan ikki shahardan ikki poyezd 
bir-biriga qarab yo'lga chiqdi. Agar poyezdlar bir vaqtda jo'nab ketgan bo'lsa,
10 soatdan keyin uchrashadi. Agar ikkinchi poyezd birinchidan 4 soat 20 minut 
oldin yo'lga chiqsa, birinchi poyezd yo'lga chiqqanidan 
8
soat keyin uchrashadi. 
Har qaysi poyezdning o'rtacha tezligini toping.
Javobi:
35 km/soat birinchi poyezd tezligi.
30 km/soat ikkinchi poyezd tezligi.
38-masala.
Ikki shahar orasidagi masofa daryo yo'li bilan 80 km. Paraxod 
bu yo'lni bir boshidan ikkinchi boshiga 9 soat-u 20 minutda borib keladi. 
Daryo oqimining tezligini soatiga 4 km deb hisoblab, paraxodning turg'un 
suvdagi tezligini toping.
Javobi:
20 km/s paraxod poyezd tezligi 60 km/s.
20-§. Matematika darslarida tengsizliklami
o ‘qitish metodikasi
Hozirgi ta’lim standartiga ko'ra tengsizlik tushunchasi boshlang'ich 
sinf matematika darslarida o'quvehilarga sonlami taqqoslash ularning 
miqdoriy munosabatlarini ochib berish maqsadida katta «>» yoki kichik 
«<» belgilar bilan tanishtirish orqali amalga oshiriladi. M a’lumki, agar 
ikkita son yoki ikki ifodalaming qiymatlari o'zaro teng bo'lmasa, ular 
orasiga tengsizlik belgisi qo'yiladi.
Boshlang'ich sinf matematika darslarida tengsizlik ЬДап tanishtirish 
masalasi sonlami nomerlash va ularni taqqoslash orqali tengsizlik 
tushunchalari keltirib chiqariladi. Masalan, 10 ichidagi raqamlarni 
o'rgatilgandan keyin u yerdagi har bir raqamning miqdoriy qiymati o'zidan 
awalgisidan bir birlikka ortiqdir. Shuning uchun ham ikki katta bir, besh
235

---

katta olti, to'qqiz katta sakkiz kabi yozuvlarni yozishimiz mumkin. Bu 
degan so‘z o‘quvchilarga ikki katta bir degani l + K l , 2+1 <2, 3+l<3 
yozuvlar orqali o‘quvchilarga tengsizlikning ma’nosini ochib beriladi.
To'rtinchi sinfda esa sonli ifodalarning tengsizligi ko‘rsatiladi. 
Masalan, 5+3>5+2, 18:6+9>2-3 va hokazo.
Oltinchi sinfdan boshlab, tengsizlikka quyidagicha ta’rif beriladi.
Ta’rif. 
a
miqdordan 
b
miqdorni ayirganda ayirma miqdor musbat 
(manfiy) bo'lsa, 
a
holda 
b
miqdor miqdordan katta (kichik) deyiladi 
va ular quyidagicha yoziladi 
a — b
> 0 
(a — b <
0) bulardan 
a
> 
b
(a < b)
kelib chiqadi. Bu belgilashlai^a ko'ra 
a > b (a < b)
lar