Ozbekiston respublikasi oliy va

1
-*1
”2
proporsiya xossasiga ko ‘ra 
x7y2 
=
kelib chiqadi.
Masala. 
Shirkat xo‘jaligining maydonini 3 ta traktor 60 soatda hayday 
oladi. Xuddi shunday 12 ta traktor shu maydonni qancha vaqtda hayday 
oladi?
3 
x
j
2
 
=
gQ > 
12x = 180, 
x
= 
15 
soat.
To‘g‘ri va teskari proporsional bog‘lanish tushunchalari o'rgatilgandan 
keyin, o ‘quvchilarga koordinata sistemasini quyidagicha tushuntirish maqsadga 
muvofiqdir.
242

---

Bunda koordinatalar sistemasi mexanik ravishda tushintiriladi, uning 
ahamiyati ko'rsatilmaydi. Bu yerda o'qituvchi yer sirtidagi nuqtaning o ‘rni, 
u nuqtaning koordinatalari deb ataluvchi ikki son kenglik (shimoliy yoki 
janubiy) va uzunlik (sharqiy yoki g'arbiy) yordami bilan aniqlanishini, bu 
esa kema kapitaniga kemani dengizning qaysi yerida ketayotganini aniqlashga, 
sahrolarda yoki muz bilan qoplangan antraktida kabi qit’alarda ekspeditsiya 
lageri qayerda ekanini va bu lagerning yer sirtidagi (masalan,qirg‘oqdagi) 
boshqa obyektlardan uzoqligini aniqlash kabi ishlarda katta ahamiyatga ega 
ekanini tushuntirish kerak.
Kino-teatigabrogan o‘quvchi kassadan sotib olgan chiptayozilgan ikki son, 
ya’ni qator va joy nomeri yordami bilan o‘z o'mini topib oladi.
Bu ikki son ham tomoshabinning kino zalidagi о ‘m ining koordina- 
talaridir. Chiptagayozilgan bu ikki son tufayli har qaysi tomoshabin o ‘z 
joyiga o‘tiradi. Yuqoridagi kabi misollar yordamida koordinata metodining 
amaliy ahamiyatini ochib berish o'quvchilarda bu mavzuga qiziqish tug‘diradi 
va binobarin, mavzuni o ‘quvchilarning yaxshi o ‘zlashtirishlariga sabab bo‘ladi.
Shuni aytib o ‘tish kerakki, funksiyani o'rganishga tayyorgarlik ishlari dastur 
materiallaridan ajralgan holda emas, balki shu materiallar bilan mustahkam 
bog'langan holda, bu materiallarni bayon etish jarayonida olib borilishi kerak.
Funksiya tushunchasini quyidagi masala orqali kiritish maqsadga muvofiqdir. 
Ava В
shaharlar orasidagi masofa