O‘zbekiston respublikasi oliy va


Солик юкини истеъмолчи ва ишлаб чикарувчи уртасида



Download 7,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet205/631
Sana23.02.2022
Hajmi7,22 Mb.
#121665
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   631
Bog'liq
543388c55c7b1

Солик юкини истеъмолчи ва ишлаб чикарувчи уртасида 
таксимланишини товар эластиклигига кура тахлили. 
 
Кискача хулосалар 
 
Маълумки, товарга булган талаб, унинг нархига, истеъмолчи даромадига 
ва бошка товарлар нархига богликдир. Худди шундай, таклиф товар нархига ва 
товарни ишлаб чикариш харажатига боглик. 
Масалан, лимоннинг нархи ошса, унга талаб камаяди. Лекин, биз шу 
товарга талабни ѐки таклифини микдорий жихатдан усиши ѐки камайишини
билмокчимиз. Агар лимон нархи 15% га ошса, унга булган талаб канчага 
узгаради? Ёки даромад 10% га ошгандаги талаб канчага узгаради? Бундай 
саволга жавоб бериш учун, эластиклик тушунчасидан фойдаланамиз. 
 
Эластиклик - бир узгарувчининг бошка бир узгарувчи таъсири 
остида узгаришини улчайдиган улчов; аникрок килиб айтганда, бирор 
узгарувчининг бир фоизга узгаришини натижасида бошка бир 
узгарувчининг маълум фоиз микдорга узгаришини курсатадиган сондир. 
Бунга эну мухим мисоллардан бири булиб, нархга боглик булган 
талаб эластиклигидир. Бу эластиклик товар нархининг бир фоизга 
узгариши, унга булган талабнинг неча фоизга узгаришини курсатади. 
 
Назорат ва мулохаза учун саволлар 
1. 
Эластиклик хакида тушунча бериб утину. 
2. 
Талаб эластиклиги нима? Унга таъсир этувчи омиллар. 
3. 
Таклиф эластиклиги нима? Унга таъсир этувчи омиллар. 


298 
6- МАВЗУ. ИСТЕЪМОЛЧИ ТАНЛОВИ НАЗАРИЯСИ 
Режа: 
1. Истеъмолчи танлови, нафлик функцияси. 
2. Бефарклик эгри чизиги. 
3.Чекли алмаштириш нормаси. Бюджет чизиги. 
 
1. Истеъмолчи танлови. Бозор талабининг шаклланиши асосида шахсий 
(индивидгал) талаб ѐтади, яъни алохида истеъмолчининг талаби, хар бир шахс 
узининг физиологик эхтиѐжларини кондириш учун кандайдир махсулотдан, 
канчадир сотиб олиши керак, сотиб олиш учун маълум микдорда маблаги 
булиши керак. Истеъмолчининг маблаги чегараланган. Истеъмолчи хар доим 
танлов олдида туради: кайси махсулотдан канча олиши керак. Истеъмолчининг 
карор кабул килиши, мавжуд имконият доирасида максимал даражада уз 
эхтиѐжини кондиришга, турмуш фаровонлигининг даражасини оширишга 
харакат килади. Ушбу, эхтиѐжни кондириш даражаси ѐки турмуш фаровонлиги 
даражаси нафлик (полезность) дейилади. 
Неъматнинг нафлиги - неъматнинг инсон эхтиѐжини кондира олиш 
хусусиятидир. Истеъмол назариясида неъмат - бу истеъмолчининг эхтиѐжини 
кондира оладиган хар кандай истеъмол объектидир. 
Куп холларда неъматлар якка тартибда эмас, балки мажмуа тартибда ѐки 
«корзина» билан истеъмол килинади. 
Истеъмол назариясида истеъмолчилар маълум дидга, хохишга эга ва улар 
бу хохиш ва дидларини каноатлантиришда бюджетлари (даромадлари) билан 
чегараланган. Бундай холатда улар неъматлар мажмуаларидан, максимал наф 
келтирадиган мажмуани танлашга харакат килади. 
Истеъмол назариясида истеъмолчининг даромади чегараланган; 
истеъмолчилар томонидан сотиб олинадиган неъмат нархи унинг микдоридан 
боглик эмас; истеъмолчилар нафлигини тулик билади, истеъмолчи максимал 
наф берувчи неъматлар мажмуасини танлайди, деб фараз килинади. 
Истеъмол назарияси куйидаги постулатларга асосланади: 
1. Истеъмолчилар барча неъматларни классификация килади ва бир-бири 
билан солиштира олади. Бошкача айтганда, истеъмолчи иккита 
A
ва 
B
неъматлар мажмуаларидан 
A
мажмуани 
B
га нисбатан купрок хохлаши ѐки 
B
мажмуани 
A
 га нисбатан купрок хохлаши ѐки иккаласини хам нафлик даражаси 
бир хил деб, караши мумкин: агар 
A
мажмуа 
B
мажмуага нисбатан нафлирок 
булса, 
B

.
B
мажмуа 
A
га нисбатан нафлирок булса,
A

. Иккаласи 
хам бир хил даражадаги нафга эга булса 
B
A


Шуни таъкидлаш керакки, бу танлаш мажмуалар кийматига боглик эмас. 
Истеъмолчи апельсинни лимонга нисбатан купрок хохлаши мумкин, лекин 
лимон арзонрок булгани учун, истеъмолчи лимонни сотиб олади. 
2. Истеъмолчи хохиши транзитивдир. Агар истеъмолчи 
A
мажмуани 
B
 га 
нисбатан купрок хохласа ва 
B
мажмуани 
C
мажмуадан кура купрок хохласа, 
унда у 
A
мажмуани 
C
мажмуага нисбатан купрок хохлаган булади, яъни: 
.
;
;
C
A
C
B
B
A






299 
3. Туйинмаслик. Истеъмолчи хар доим хар бир неъматнинг камрок 
кисмидан кура, купрок кисмини олишни хохлайди (бу шарт хаѐтда хар доим 
хам бажарилавермайди). 

Download 7,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   631




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish