O‘zbekiston respublikasi oliy va

 

---

137 
1-ilova (12.1) 
Talabalarni baholash mezonlari ko„rsatkichlari 
 
Guruh 
Baho 
Baholash ko„rsatkichlari va mezonlari 
Ma‟lumot-
ning 
to„laligi 
Guruh 
ishtirokchi-
larining 
faolligi 
Misollar 
keltira olgani 
Jami 
 
Ball 
1,0 
0,5 
0,5 
2 
1 
 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
 
 
Guruhlarga qo„yilgan ballar ko„rsatkichlari
Guruh 
1 
2 
3 
Umumiy 
ball 
Baho 
1 
 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
 
 2-ilova (12.1) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tezkor-surov savollari: 
Raqobatlashgan bozor deganda qanday bozorni tushunasiz? 
Umumiy daromad qanday hisoblanadi? 
O‗rtacha daromad nimaga teng bo‗ladi? 
Chekli daromad qanday hisoblanadi va u raqobatlashgan bozorda nimaga teng 
bo‗ladi? 
Qisqa muddatli oraliqda foyda qachon maksimal bo‗ladi? 

---

138 
3-ilova (12.1) 
4-ilova (12.1) 
Nazorat uchun savollar va topshiriqlar: 
 
1. 
Raqobatlashgan bozorga ta‘rif bering. 
2. 
Umumiy daromad qanday hisoblanadi? 
3. 
O‗rtacha daromad va chekli daromad o‗rtasida qanday farq mavjud? 
4. 
Ishlab chiqarish omili narxining oshishi mahsulot ishlab chiqarish xajmiga 
qanday ta‘sir ko‗rsatadi? 
1-Slayd 
 
 
- 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Chekli harajatning ishlab chiqarish hajmiga bog‗liqligi. 
2-Slayd 
Гуруҳларга бериладиган 
вазиятли топшириклар 
1-гуруҳ. 
Чекли 
харажат 
чекли 
даромаддан паст бѝлганда фирма 
рахбари фойдани максималлаштириши 
учун қандай қарор қабул қилиши керак? 
2-гурућ. 
Чекли 
даромад 
чекли 
харажатдан ошиб кетганда, фирма 
максимал фойда олишга эришиши учун 
маҳсулот ишлаб чиқариш хажмини 
қисқартириши керакми ѐки ошириши? 
3-гуруҳ. Фирманинг иқтисодий фойдаси хар қандай ишлаб чиқариш 
хажмида нолдан кичик бѝлса, фирма рахбари қандай қарор қабул 
қилгани маъқул? 
MC
2
MC
1
P 
P‟ 
Q 
Q
1
Q
2
сѝм 
TC 
D 
R(Q) 
M 

---

139 
Qisqa muddatli oraliqda foydani 
 maksimallashtirish grafigi. 
3-Slayd 
 
Raqobatlashuvchi firmaning qisqa muddatli oraliqdagi 
harajatlari va foydasi 
P=MC=M
R 
D 
Q 
Q
1
Q
*
Q
0
0
MC 
C, P харажатлар 
ва нарх
ATC 
S 
AVC 
K 
F 
E 
P
e
A 
B 
S 

---

140 
11.2 Seminarni o‗qitish texnologiyasi 
Fakultet: «Bank va moliya 
xizmatlari». «Servis va 
turizm», «Iqtisodiyot va 
menejument» SamISI.
Kafedra: ―Kasb-xunar 
ta`limi‖ SamISI.
O‗quv predmeti: 
Mikroiqtisodiyot 
Mavzu raqami:
11-Mavzu 
Soatlar xajmi:
soat 
Talabalar soni: 25 tagacha 
O‗T muallifi:
Shakarov A.B.,
O‗qituvchi: : 
Shakarov A.B 
O‗quv mashg‗uloti shakli: 
Semenar anjuman. 
Seminar mashg‗uloti 
tuzilishining rejasi:

Raqobatlashgan bozor va uning shartlari. 

Firma daromadlari va ularni hisoblash . 

Korxona 
foydasini 
maksimallashtirishni 
nazariy jihatdan asoslash va uni grafik usulda taxlil 
qilish. 

Raqobotlashuvchi firmaning qisqa muddatli 
oraliqdagi taklifi. 
O‗quv mashg‗ulotining 
maqsadi: 
Raqobatlashgan bozorda qisqa muddat oralig‗ida 
firma foydasini maksimallashtirish mavzusi bshyicha 
bilim 
va 
kunikmalarni 
mustaxkamlash 
va 
chuqurlashtirish. 
Pedagogik vazifalar: 

Nazariy olingan bilimlarni 
amaliyotga 
tadbiq 
etish 
yo‗llarini o‗rgatish; 

Raqobatlashgan 
bozor 
shartlarini o‗rgatish hamda 
firmalar 
faoliyati 
va 
iste‘molchilarning 
xatti-
harakatini 
baholashning 
mezonlari bilan tanishtirish ; 

Raqobatlashgan 
bozorda 
umumiy daromad, o‗rtacha 
daromad 
va 
chekli 
daromadlarni hisoblashning 
moxiyatini 
va 
bir-biridan 
farqini tushuntirish; 

Raqobatlashuvchi 
firmaning ishlab chiqarish 
omillari narxining oshishiga 
aks 
ta‘sirini 
kuzatishni 
kuchaytirish; 

Qisqa muddatli oraliqda 
O‗quv faoliyatining natijalari: 

Amaliy misollarni nazariy olingan bilimlar bilan 
mustaxkamlashni o‗rganadilar; 

Bozorlarning bir-biridan farqini ajrata olish 
to‗g‗risida tushunchalar hosil bo‗ladi; 

Eng muhim bo‗lmish ko‗rsatkichlar to‗g‗risida 
tasavvurlar oydinlashadi ; 

Raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firma 
ishlab chiqarish omillaridan birining narxi oshganda 
qanday qaror qabul qilishi mumkinligi yo‗llarini 
ko‗rsatib beradi; 

Foydani maksimallashtiruchi ishlab chiqarish 

---

141 
ishlab 
chiqarish 
xajmini 
aniqlash 
va 
foydani 
maksimallashtirish bo‗yicha 
amaliy misollarni hisoblash 
yo‗llarini tushuntirish; 

Raqobatlashuvchi 
firmaning muvozanat holatini 
aniqlash va uning grafikdagi 
izoxini 
talabalar 
ongiga 
singdirish; 

Raqobatlashuvchi 
firmaning 
qisqa 
muddatli 
oraliqdagi taklifi to‗g‗risidagi 
bilimlarni mustaxkamlash. 
xajmini tanlashni va uni hisoblashni anglaydilar; 

Firmani 
muvozanat 
holatining 
grafikdagi 
interpretatsiyasini mustaqil ifodalay oladilar

Firmaning taklif chizig‗ini va uning qaysi 
harajatga teng ekaniligi to‗g‗rsidagi bilimlari 
mustaxkamlanadi.
O‗qitish vositasi: 
Ma‘ruza matni, format qog‗ozlari, markerlar, skotch, 
o‗quv tarqatma materiallar,
O‗qitish metodi va shakli: 

Aqliy hujum, suhbat, baliq skeleti texnikasi, savol-
javob, konvert texnikasi; 

Jamoaviy, juftliklarda va guruhlarda ishlash. 
O‗qitish shartlari: 
Guruxiy ishlash uchun texnik jixozlangan auditoriya. 
Monitoring va baxolash: 
Og‗zaki , tezkor so‗rov va reyting bali asosida 
baxolash. 
 
―Raqobatlashgan bozorda qisqa muddat oralig‗ida firma foydasini 
maksimallashtirish va uning taklifi‖ mavzuida tayyorlangan seminar 
mashg‗ulotining texnologik kartasi. 
Bosqichlar O‗qituvchi faoliyatining mazmuni 
Talaba faoliyatining 
mazmuni 
I. 
Kirish 
bosqichi 
(5daqiqa) 
1.1.Mavzuning 
nomi, 
maqsadi, 
kutilajak 
natijalarini 
eslatadi, 
ularning 
ahamiyatliligi 
va 
dolzarbligini asoslaydi. 
1.2. 
Mashg‗ulotning 
o‗tkazilish 
shaklini tushuntiradi. 
1.3. 
Guruh 
ishlarini 
baholash 
mezonlarini e‘lon qiladi (1-ilova). 
Tinglaydilar.
II. Asosiy 
bosqich 
(65 daqiqa) 
2.1.Aqliy 
hujum 
metodidan 
foydalanib, talabalarni faollashtiradi 
va bilimlarni egallaganlik darajasini 
aniqlaydi: 
- Kadrlarni rejalashtirish deganda 
nimani tushunasiz? 
Javoblar 2-3 so‗zdan iborat bo‗lishi 
kerakligini 
eslatadi. 
Javoblarni 
talabalardan biriga doskaga yozib 
O‗z fikrlarini bildiradilar, 
savollarga javob beradilar. 

---

142 
borishni taklif qiladi. 
2.2. 
Talabalar 
bilan 
birgalikda 
javoblarni tahlil qiladi. 
2.3. 
Talabalarni 
uchta 
kichik 
guruhga bo‗ladi va hamkorlikda 
topshiriq 
bajarishlarini 
aytadi. 
Guruhlarga tarqatma materiallarni 
tarqatadi. Berilgan topshiriqni avval 
juftliklarda, 
so‗ngra 
guruhlarda 
bajarishlarini 
tushuntiradi. 
Balik 
skeleti 
texnikasini 
asosida 
ishlashlarini 
aytib, 
o‗tkazilish 
qoidasini 
tushuntiradi 
(2-ilova). 
Guruhlarda faoliyatni tashkil qiladi, 
kuzatadi, yo‗naltiradi, maslahatlar 
beradi. 
2.4. Konvert texnikasini qo‗llab, 
topshiriqlar tarqatadi (3-ilova). 
2.5. Taqdimot boshlanishini e‘lon 
qiladi. Yo‗naltiruvchi, maslahatchi 
sifatida 
ishtirok 
etadi.Javoblarni 
aniqlashtiradi, to‗ldiradi, izoh beradi 
va tuzatishlar kiritadi. 
Uchta guruhga bo‗linadilar. 
Berilgan 
topshiriqni 
avval 
juftliklarda muhokama qilib, 
baliq skeletini to‗ldiradilar. 
So‗ngra bajargan ishlarini 
guruh ichida muhokama qilib, 
aniq, 
optimal 
variantini 
tanlab, umumiy bitta «Baliq 
skeleti» 
ni 
to‗ldiradilar. 
Guruhdan o‗qituvchi tanlagan 
talaba chiqib, guruh ishini 
taqdim 
qiladi, 
fikrlarini 
izohlaydi. 
Boshqa 
guruh 
ishtirokchilari 
tomondan 
berilgan 
savollarga 
javob 
berishadi. 
III. 
Yakuniy 
bosqich 
(10 minut) 
3.1. Mavzunining rejadagi birinchi 
uchta 
savolini 
umumlashtiradi, 
xulosalar qiladi, yakun yasaydi. 
Talabalar 
diqqatini 
mavzuning 
asosiy tomonlariga qaratadi. 
3.2.Guruhlar ishini baholaydi. Guruh 
faoliyatida faol qatnashga talabalarni 
alohida qayd qiladi va qolgan 
talabalar ham keyingi mashg‗ulotda 
faol 
ishtirok 
etishlarini 
aytib, 
umumiy baholarni e‘lon qiladi.
3.3. Mustaqil ishlashlari uchun 
vazifa beradi: (1) nazorat uchun 
topshiriq(4-ilova): savol bo‗yicha T-
sxemani to‗ldirish (5-ilova); keyingi 
mavzuga tayyorlanib kelishlarini 
uqtiradi. 
Eshitadilar.
Vazifani yozib oladilar.