O‘zbekiston respublikasi oliy va

 
3. ―Даромад-истеъмол‖ ва «нарх-истеъмол» чизиқлари 
 
Реал даромаднинг ѝсиши натижасида бюджет чизиғи 
n
A
A
A
A
,...,
,
,
3
2
1
холатларга кетма-
кет силжийди (9-расм). 

---

505 
Даромадларнинг ѝзгаришига мос равишда истеъмолчининг янги холатдаги мувозанат 
нукталари ѝрнатилади: 
n
E
E
E
E
,...,
,
,
3
2
1
. Ушбу мувозанат нукталарини туташтирувчи 
чизиқни америкалик олим Дж.Хикс «даромад-истеъмол» чизиғи деб атади ва бу чизиқ 
илмий адабиѐтларда «турмуш даражаси» чизиғи деб хам аталади.
Агар «даромад-истеъмол» чизиғи координата бошидан 
0
45 бурчак остидаги тѝғри 
чизикдан иборат бѝлса, даромаднинг ѝсиши, истеъмолчининг истеъмол қиладиган 
неъматлари бир хил пропорцияда ѝсади. Агар истеъмолчи неъматларни хар хил пропорцияда
харид қилса, W  чизиғининг ѐтиклиги ѝзгаради. 9-расмда товарлар сотиб олиш бошида тез 
суръатда ѝсади, кейинчалик X
1
товарни сотиб олиш, 
X
2
товарга нисбатан ошиб боради. 
1
2
X  
9-расм. «Даромад-истеъмол» чизиғи. 
Немис олими Эрнст Энгель (1821-1896) биринчи бѝлиб даромад ѝзгаришининг 
истеъмол таркибига таъсирини тадкик қилган. Товарлар таркибининг даромадга нисбатан 
ѝзгаришини ифодаловчи чизиқлар Энгель эгри чизиклари дейилади (10-расм). 
Горизонтал ѝқ бѝйича истеъмолчи даромади 
R,
ордината ѝқи буйича - сотиб 
олинадиган товарлар миқдори 
Q  белгиланган. 
Истеъмолчи эҳтиѐжи биринчи навбатда озик-овкат маҳсулотлари билан тѝйинади (
Q
1
- озик-овкат маҳсулотлари), кейин стандарт сифатли саноат маҳсулотлари 
 
Q
2
билан ва 
нихоят, олий сифатли товарлар ва хизматлар 
 
Q
3
билан. 
10-расм. Энгель эгри чизиқлари. 
A
5
A
4
A
3
A
2
 
 
 
X
2
X
1
1
1
X  
W 
E
5
E
4
E
5
E
3
U
4
U
3
E
2
U
2
E
1
U
1
Q
3
Q
Q
2
Q
1
R

---

506 
Булардан ташқари, олий сифатли товарлар ва хизматларга ѝтганда хам, стандарт 
сифатли саноат маҳсулотларига талабнинг янги сакраш қонунияти кѝзатилган.