O‘zbekiston respublikasi oliy va

Pomidorsimon sabzavotlar 
Pomidorsimon  sabzavotlarga  pomidor,  qalampir,  boyimjon  kiradi.  Bular 
issiqqa, namlikka va tuproqdagi oziq moddalarga talabchan janubiy ekin hisoblanadi. 
Pomidor.  Eng  muhim  va  qimmatli  sabzavot  ekinlaridan  biri  hisoblanadi. 
Pomidorning vatani Janubiy Amerika hisoblanadi. Respublikamizda sabzavot ekinlari 
orasida maydoni va yalpi hosili bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. 
Pishgan  pomidor  nihoyatda  lazzatliligi,  parhezligi  bilan  ajralib  turadi. 
Tarkibida turli vitaminlar, mineral tuzlar, organik kislotalar va uglevodlar bor. O‘rta 
hisobda pomidorning kimyoviy tarkibi quyidagicha (%): qand – 4,5-5,0, oqsil – 0,95-
1,0,  yog‘lar  –  0,2-0,3,  sellyuloza  –  0,8-0,9,  kul  –  0,6,  organik  kislotalar  –  0,5-0,6. 
Bundan  tashqari  pomidor  tarkibida  mineral  moddalardan  kaliy,  natriy,  magniy, 
fosfor,  temir  tuzlari  va  vitaminlar  (S,  V
1
,  V
2
,  RR,  karotin)  bor.  Qizil  pomidorning 
rangi  likopin  pigmenti,  sarig‘ining  rangi  esa  karotin  va  ksantofill  pigmentlari 
borligidan dalolat beradi. Lekin, pomidor mevasining tarkibi o‘zgaruvchan bo‘lib, u 

---

 
32 
ekin  naviga,  mevalarning  pishish  darajasiga,  hosilni  yig‘ish  muddatiga,  o‘stirish 
agrotexnikasi va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi. 
Pomidor  ho‘l  sabzavot  sifatida  iste’mol  qilinadi,  shuningdek,  pomidor 
sharbatini qaynatib tomat pyure, tomat-pasta, tomat sharbati mahsulotlari olinadi. 
Pomidor 
navlari  shakliga 
qarab  olchasimon,  noksimon,  uzunchon, 
olho‘risimon,  yapasqi  holatlarda  bo‘lib,  yuzasi  esa  silliq,  qirrali  bo‘lishi  mumkin. 
Urug‘donlari  qanchaligiga  qarab  pomidorlar  urug‘doni  kam  va  urug‘doni  ko‘p 
bo‘ladi. 
O‘zbekistonda  ekiladigan  asosiy  pomidor  navlariga  Talalixin-186,  Temno-
krasniy-2077, Maykopskiy, Vostok-36, Volgogradskiy-595, Progressivniy, YUsupov 
navlari kiradi. 
Pomidorlar  qaysi  maqsadda  foydalanishiga  qarab  yangiligida  ovqatga 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri  ishlatiladigan,  butun  holatda  konservalashga  va  tuzlashga 
mo‘ljallangan  turlariga  bo‘linadi.  Bu  uchchala  turiga  ham  qo‘yiladigan  talablar 
GOST  1725-85  standartida  keltirilgan.  Bu  standart  talabi  bo‘yicha  pomidor  yangi, 
butun,  toza,  sog‘lom,  kasalliklarga  chalinmagan,  pishib  o‘tib  ketmagan,  oftob 
urmagan,  mexanik  shikastlanmagan,  boldoqsiz,  shakli  esa  aynan  shu  botanik  navga 
mos bo‘lishi kerak. 
Hidi va ta’mi o‘ziga xos, begona hidlarsiz va ta’mlarsiz bo‘lishi talab etiladi. 
Pomidorlarning  sifatini  baholashda  qayd  etiladigan  ko‘rsatkichlardan  biri  ularning 
pishganlik darajasi hisoblanadi. Standart talabi bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri iste’molga 
mo‘ljallangan  pomidorlar  yaxshi  pishib  etilgan,  qizil  yoki  pushti  rangda  bo‘lishi 
kerak. 
Pomidorlar  uchun  ham  muhim  ko‘rsatkichlardan  yana  biri  pomidor  katta 
ko‘ndalang  kesimining  diametri  hisoblanadi.  Bu  ko‘rsatkich  tabiiy  sharoitda 
etishtiriladigan  pomidorlarning  hamma  navlari  uchun  4  sm  dan,  uzunchoqsimon, 
mayda  pomidor  navlari  uchun  esa  3,0  sm  dan  kam  bo‘lmasligi  kerak.  Pomidorlar 
massasida  o‘lchamlar  bo‘yicha  standart  talabiga  javob  bermaydigan  pomidorlar 
miqdori  5%  dan  ko‘p  bo‘lmasligi  standartda  ko‘rsatib  qo‘yilgan.  SHuningdek, 
pomidorlarni  iste’molchilarga  sotish  jarayonida  yoriqlari  bitmagan,  ko‘m-ko‘k, 
ezilgan,  chirigan,  kasalliklarga  chalingan,  qishloq  xo‘jalik  zararkunandalari  bilan 
zararlangan, so‘lib qolgan, muzlagan, ezilib pishib ketgan pomidorlar bo‘lishiga yo‘l 
qo‘yilmaydi.  SHuningdek,  standart  talabi  bo‘yicha  pomidor  mevasiga  yopishib 
qolgan qum, tuproqlar bo‘lishiga ham yo‘l qo‘yilmaydi.