O’zbekiston respublikasi oliy va

Tabiatni muhofaza qilish aspektlari


Tabiatni muhofaza qilish aspektlari uzoq vaqt

davomida tabiatni muhofaza qilish moddiy farovonlik


to’gMsida


g'amxo'rlik qilishdangina


iborat


bolib


qolgan


bo'lsa, endilikda tabiatni muhofaza qilish


deganda keng va xilma-xil masalalar ko'zda tutilmoqda.

Tabiatni muhofaza qilishning bir necha aspektlari bor:


1. Iqtisodiy,


2. Sog'lomlashtirish - gigiena


45







3. Tarbiyaviy

4. Estetik


5. Ilmiy aspektlar


IQTISODIY ASPEKT - o'tmishda ham hozirgi vaqtda

ham tabiatni muhofaza qilishning asosiy masalalaridir.Agar


kishilar o'z hayotlarida


tabiiy


resurslarsiz


yashay


olganlarida edi, ularni muhofaza qilish hamda ratsional

foydalanish to"g'risida bosh qotirishi shart emas edi.

Hozirgi vaqtda turli xil tabiiy boyliklar, o'similk va hayvon

resurslari, chuchuk suv, unumdor tuproq, mineral foydali

qazilmalar va boshqalarga bo’lgan ehtiyoj tobora ortib

borayotganligidan tabiatni muhofaza qilishning iqtisodiy

aspektlari ham katta ahamiyat kasb etmoqda.


SOGLOMLASHTIRISH-GIGIENA


ASPEKTI-


tevarak


atrofdagi muhitning kuchli ifloslanishi va meditsina fanining

taraqqiy etishi munosabai bilan yaqin vaqtlardagina paydo

bo'ldi. Tevarak atrofdagi muhitni toza holda saqlamasdan

turib, kishilarning sog'ligi to'g'risida gamxo'rlik qilib

bo'lmaydi. Toza havo, suv va tabiatdan bevosita olinadigan

oziq- ovqat mahsulotlari kishilarning hayoti uchun zaruriy

shartlardir. Xilma xil sanoat va qishloq xo'jalik chiqindilari,

atom-vodorod qurollarining sinalishi natijasida muhitning

ifloslanishi va zaharlanishi plenetamizning barcha kishilarini

tashvishga solib qo'ydi. Fan texnika taraqqiyoti sharoitida bu


46







aspekt juda muhimdir.


TARBIYAVIY ASPEKT - tabiatni muhofaza qilishda katta

o'rin tutishi kerak. Kishilarni tevarak atrofdagi dunyoni

ehtiyot qilishga o'rgatish zarur. Haqiqatdan ham kishi tabiat

bilan bevosita munosabatda bo’lganda oliyjanob va xushfel

bo'lib boradi Barcha tirik organizmlarga o’simlik va

hayvonlarga daryo suvlarining beto'xtov oqib turishiga,

moviy dengiz suviga va tabiatdagi barcha ajoyibotlarga

mahliyo bo'lish, ularni sevish va extiyot qilish, yosh

avlodlarning eng yaxshi xislati bo'lmog'i kerak.


ESTETIK ASPEKT - kishilar har doim tabiatning

go'zalligiga, chiroyli daraxtlar va hayvonlar, ajoyib

sharsharalar, go'zal tog'lar, kishilarni maftun qiladigan yer

osti g'orlarini ko’rib tabiatga maxliyo bo'lgan va sevgan.


Kishi go'zallikka chanqoq. Tabiat bilan


munosabatda


paydo bolgan tuyg'ular, ilxomlanish, kishilarni ajoyib

muzika asarlari va she'rlar yozishga va suratlar chizishga

otlantirgan.


ILMIY ASPEKT - ko’pgina fan tarmoqlarining taraqqiy


etishida katta ahamiyatga ega. Buning uchun ana


shu


yerda uchraydigan organizmlarni saqlab qolish zarur.

Bularning hammasi tabiiy muhitga inson tomonidan

qilinadigan o’zgarishlar qonuniyatlarini aniqlab olish va

prognoz qilish hamda tabiatni muhofaza qilish bo'yicha

choralar ishlab chiqish uchun zarurdir.


47







Mavzuni mustahkamlash uchun savollar

1 .Tabiiy resurslar nima?


2.Tugaydigan


va


tugamaydigan


tabiiy


resurslarni


tushuntirib bering?


3.Tiklanadigan va tiklanmaydigan tabiiy resurslarni farqlang?

4.Tabiatni muhofaza qilish aspektlarini tushuntiring?