O’zbekiston respublikasi oliy va urta maxsus ta’lim vazirligi


 Narxning mazmuni, vazifalari va turlari



Download 2,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/62
Sana19.07.2021
Hajmi2,99 Mb.
#123081
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   62
Bog'liq
tashqi iqtisodiy faoliyat asoslari

 

4. Narxning mazmuni, vazifalari va turlari 

 

Tovarlar  qiymati  va  ularning  nafliligi  o‘zlarining  namoyon  bo‘lishini  narxda 

topadi.  Amaliy  hayotda  qiymat  tovar  ishlab  chiqaruvchilarni,  naflilik  esa 

iste‘molchilarni rag‘batlantiruvchi, ularni harakatga keltiruvchi kuch sifatida amal 

qiladi. 

Tovarning  xarid  qilinishi  uning  alohida  olingan  bir  kishi  uchun  emas,  balki 

jamiyat  uchun  nafliligini  va  shu  bilan  birga  ijtimoiy  qiymatini  ham  tan  olishni 

bildiradi. Shu sababli, «ijtimoiy naflilik» tushunchasining o‘zi biror tovar (xizmat) 

ning  jamiyat  uchun  nafliligi,  qadr-qiymatga  egaligini  ko‘rsatadi.  SHu 

mulohazalardan  kelib  chiqib  aytish  mumkinki,  narx  o‘zida  faqatgina  naflilik  yoki 

sarflarning birini emas, balki har ikkalasining bir vaqtda mavjudligini va ularning 

ma‘lum miqdorini pul ko‘rinishida ifoda etadi.  

Tovardagi  ikki  xususiyat  birdaniga  tan  olinmasa,  u  pulda  ifodalanmasa  oldi-

sotdi sodir bo‘lmaydi. Chunki tovarning qiymati tomonida sotuvchining manfaati, 

nafliligi (iste‘mol qiymati) tomonida esa xaridorning manfaati yotadi. Tovar egasi 

o‘z  tovari  uchun  ketgan  sarflarni  qoplab,  ma‘lum  darajada,  iloji  boricha  ko‘proq 

foyda  olishni  ta‘minlashi  mumkin  bo‘lgan  qiymatni  pul  shaklida  o‘zlashtirishga 

intilsa,  xaridor  iloji  boricha  sarf  qilayotgan  pulining  har  bir  birligiga  ko‘proq 

naflilikka  (iste‘mol  qiymatiga)  ega  bo‘lishga  harakat  qiladi.  Ularning  manfaatlari 



to‘g‘ri  kelgan  nuqtada,  darajada  narx  o‘rnatilib,  tovar  pul  almashuvi,  oldi-sotdi 

sodir bo‘ladi. 

Bu holatni yaxshiroq tasavvur qilish uchun biz quyidagi 2-chizmaga e‘tiborni 

jalb etamiz. 

Bulardan  xulosa  qilib  aytish  mumkinki,  narx  –  real  bozor  iqtisodiyoti 

sharoitida tovar va xizmatlarning ijtimoiy qiymati va ijtimoiy nafliligining puldagi 

ifodasidir. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

2-chizma. Tovardagi ikki xil xususiyatlarning narxdagi ifodasi. 



 

Bu  yerda  shuni  yana  bir  bor  ta‘kidlash  joizki,  narxda  alohida  olingan  ishlab 

chiqaruvchilarning  individual  sarflari  emas  yoki  alohida  olingan  individual 

shaxslarning  psixologik  jihatdan  naflilikka  bergan  bahosi  ham  emas,  balki  jamiyat 

tomonidan tan olingan ijtimoiy sarflar va jamiyat uchun zarur bo‘lgan miqdorda va 

sifatda  yaratilgan  va  tan  olingan  ijtimoiy  naflilik  (iste‘mol  qiymat)  o‘z  ifodasini 

topadi.  Tovarlar  va  xizmatlar  uchun  qilingan  ijtimoiy  sarflarning  asosli  ravishda 

o‘sishi  yoki  tovar  va  xizmatdagi  sifat  ko‘rsatkichlarining  o‘sishi  ushbu  tovar 

narxining oshishiga olib keladi. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

3-chizma. Tovardagi  ikki  xil  xususiyatni  ifodalovchi  narxlarning  mahsulot  hajmini  hisoblashda 



qo‘llanishi.  

 

NAFLILIGI 



(iste‘mol qiymati) 


Download 2,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish