O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta

Fotometrik analizda optimal sharoitni tanlash

• 
  Fotometrik analizda aniq va bir xilda takrorlanuvchi natijalarni olishda tanlangan ragentning selektivligi va analizni bajarish sharoitlari juda katta ahamiyatga ega.
  
• 
  Reagentni tanlash. Ma‘lumki kam miqdordagi elementlarni aniqlashda shu elementga xos bo‗lgan analitik aktiv guruxi bor organik reagentlardan foydalaniladi
  

YAxshi reagent tanlash

1. 
   Kompleks bilan reagentning nurni yutish to‗lqin uzunliklari farqi qanchalik katta bo‗lsa, reaksiya shunchalik kontrast bo‗ladi.
   
2. 
   Reagent va kompleksning molyar so‗ndirish koeffitsientining farqi qanchalik katta bo‗lsa, reaksiya shuncha sezgir bo‗ladi. Molyar so‗ndirish koeffitsienti no‘malum bo‗lsa, kompleks birikma bilan reagenteritmalari optik zichliklarining farqi olinadi.
   
3. 
   Hosil bo‗lish vaqtda kompleksning rangli shakli va reagent orasidagi rN ning farqi katta bo‗lgani yaxshi.
   
4. 
   Eritmaning optik zichligi rN ning qaysi qiymatlari orasida doimiy bo‗lishi ham ahamiyatlidir.
   

Fotometrik aniqlashning optimal sharoitini tanlash

1. 
   Tekshiriladigan birikmaning eritmasi qaysi to‗lqin uzunligida nurni maksimal yutishini aniqlash.
   
2. 
   rN ning optimal qiymatini topish.
   
3. 
   Aniqlanayotgan ionni rangli birikmaga to‗la bog‗lash uchun reagentning kerakli miqdorini aniqlash.
   
4. 
   Eritmaning nur yutishga harorat va vaqtning ta‘sirini aniqlash.
   
5. 
   Rangning turgun vakti.
   

Nur yutilishini o„lchash asboblari

1. 
   polixromat nurni parchalab, zarur bo‗lgan to‗lqin uzunlikdagi nurni ajratib berishi kerak:
   
2. 
   moddaning nur yutishini o‗lchash imkonni berishi kerak:
   

Har qanday spektral asbob tuzilishi: nur manbai(1), kerakli bo‗lgan to‗lqin uzunlikdagi nurni ajratib beradigan qurilma (monoxromator yoki nurfiltr)(2), kyuvetalar(3) joylashadigan bo‗lim detektor(4) va indikator(5) joylashgan bo‗limi bo‗ladi
KFK-2 va KFK-3 9ta nurfiltrga ega bo‗lib, 315-980 nm oraliqdagi barcha to‗lqin uzunliklardagi nurning yutilishini o‗lchashga imkon beradi. Bu asboblar bilan suspenziyalarning, emulsiyalarning va kolloid eritmalarning nurni tarqatish intensivligini ham o‗lchaydi


Fotometrikusullargatekshiriluvchieritmatomonidannurningyutilishiga – absorbsiyasigaasoslanganfotoelektrokolorimetrikvaspektrofotometrikusullarkira di. Buusullarelektromagnitnurlanishningtanlabyutilishigaasoslanganbo‗lib, bundamolekuladagiyokiiondagielektronlarholatiasosiyahamiyatkashfetadi.
Harqandaymoddatebranishsoni (chastotasi) ma‘lumbirqiymatgaegabo‗lganelektromagnit nurniyutadi.
Elektromagnitnurlanishto‗lqinvakorpuskulyarxossalargaegabo‗lib, nurlanishvay utilishjarayonlarikvantlartarzidaamalgaoshadi.


formulada:
– nurlanishenergiyasiningyutilishjarayonidagio‗zgarishi
h – Plankdoimiysi (6,5·10^-27 erg/sek)
- tebranishsoni (chastota)
s – nurningbo‗shliqdagitezligi (3·10¹⁰ sm/sek) to‗lqinuzunligi
Tebranishsonigerslarbilan, to‗lqinuzunligiesasm, mkm (10^-6m), nm (10^{- 9}m) vaangestremlar ( ) bilanifodalanadi.
Ba‘zannurlanishto‗lqin sonibilan hamtavsiflanadi


- nurning 1 smigato‗g‗rikelganto‗lqinsonibo‗lib, sm^{- 1} lardaifodalanadi.
Monoxromatiknurningmoddatomonidanyutilishintensivligininuryutilishiningbirl ashgan qonuni – Buger-Lambert-Ber qonuniorqalitushuntiriladi.
Monoxromatiknurmodda (yokiuningeritmasi)gayo‗naltirilgandauningbir qismikyuvetadevorlaridan qaytib, ikkinchi qismiyutilib, uchinchi qismiesakyuvetadano‗tadi. Agarmonoxromatiknurningdastlabkiintensivligini J₀, kyuvetadan qaytgannurintensivligini J_k,
moddatomonidanyutilgannurintensivligini J_yu vaeritmadano‗tgannurintensivligin i J bilanbelgilasak, J₀= J_k+J_yu + J bo‗ladi.
Fotometrikusullardasolishtiriluvchivatekshiriluvchieritmalarsolingankyu vetalarbirxilbo‗lganligiuchun J_k nie‘tiborgaolmasak, J₀=J_yu+J bo‗lib, yutilgannurintensivligiBuger-Lambert-Ber qonuniorqalianiqlanadi.


yoki


formulalarda: