O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta

J₀ – nurningdastlabkiintensivligi
J – eritmadano‗tgannurintensivligi
– yutilishko‗rsatkichi
D – eritmaningoptikzichligi
- solishtirmayutilishko‗rsatkichi
- molyaryutilishko‗rsatkichiyokiekstinksiyakoeffitsienti
l – eritma qatlamining qalinligi
s – eritmaningkonsentratsiyasi

Nuryutilishiningbirlashgan qonuniBuger-LambertvaBer qonunlariasosidakeltiribchiqariladi.

Buger-Lambert qonuninurningyutilishiniyutuvchieritmaning qatlam qalinligigabog‗liqliginiifodalaydi.


yoki
k –yutilishko‗rsatkichi.
Ber qonuniesanurningyutilishinieritmakonsentratsiyasibilanbog‗laydi. konsentratsiyasibirgatengbo‗lganeritmaningyutilishko‗rsatkichi



Nuryutilishiningbirlashgan qonunigako‗ra, eritmaningoptikzichligiyutilishko‗rsatkichiga, eritmakonsentratsiyasigava qatlamqalinligigato‗g‗riproporsional.


Fotokolorimetrikvaspektrofotometrikusullarningo‗xshashlikvafarq qiladigantomonlari quyidagilardaniborat:
O‗xshashligi:
Buikkalausul hamabsorbsion, ya‘ninuryutilishusullari qatorigakiradi.
Buikkalausul hamelektronenergiyaniyutibto‗yinganorbitaldanto‗yinmaganorbitalga o‗tishigaasoslangan
Farqi:
Fotokolorimetrikusulranglieritmalartomonidannomonoxromatikk o‗zgako‗rinadigannurningyutilishiga,
spektrofotometrik usulesaranglivarangsizeritmalartomonidanko‗zgak o‗rinadiganvaultrabinafshamonoxromatiknurningyutilishigaasoslanga n


Fotokolorimetrikvaspektrofotometrikusullardandorivositalariningchinlig ini, tozaliginivamiqdorinianiqlashdafoydalanishmumkin.
Dorivositalarningchinliginianiqlashdaspektrningko‗zgako‗rinadiganvaul trabinafsha qismidagispektrofotometrikusul qo‗llanilgandaularningspektrdagiyutilishmaksimumlarigaasoslaniladi.
Agardorimoddasiningkimyoviytuzilishidagixromaforguruhlaro‗xshashbo‗lsa, ularningyutilishspektrlari hamo‗xshashbo‗ladi. Masalan, tuzilishidafenilradikalinisaqlagandorimoddalar - efedrin, dimedrol, benzilpenitsillin, atropinvaboshqalar)ningyutilishspektrida 251, 257 va 263 nmdauchtayutilishmaksimumikuzatilsa, fenolgidroksilguruhisaqlagandorimoddalarningUB-spektrida 280
nmdayutilishmaksimumi bo‗ladi (adrenalin, izadrin, morfin, estradiolvaboshqalar).
To‗yinmaganenolguruhisaqlagansteroidtuzilishgaegabo‗lgandorimoddalarningU B-spektrida 238 nmdamaksimumkuzatiladi (kortizon, gidrokortizon, prednizon, prednizolonvaboshqalar). Ko‗rsatilganto‗lqinuzunliklaridaUB- spektrdayutilishmaksimuminingbo‗lishimoddanito‗laligichatavsiflashuchunetarli
bo‗lmasdan, umumiytushunchaberadi, xolos. Lekinko‗pginadorimoddalarningUB-spektridagiuyokibuyutilishmaksimumidan, shumoddaningchinliginianiqlashdakengfoydalaniladi.
Sefaleksinning 0,002% lisuvlieritmasini UB-spektrida 260±1
nmdayutilishmaksimumikuzatilsa, sulfapiridazinning 0,001% li 0,1
mol/l natriygidroksideritmasidaolinganUB-spektrida 230 nmdan 400
nmgachaoraliqda 255±2 nmdayutilishmaksimumikuzatiladi.
Sianokobalaminningchinligiuning 0,002% lieritmasiniUB-spektrida
278±1 nm, 361±1 nmva 548±2 nmdagiyutilishmaksimumlaribilananiqlanadi.
Bunda 278 nmdagimaksimumbenzimidazol halqasiga, 361
nmdagimaksimumkorrintuzilishdagioltitato‗yinmaganbog‗larga, 548
nmdagiyutilishesakobaltionigategishli.
Ba‘ziMTXlardayutilishmaksimuminingUB-spektrdagijoyibilanbir qatordauningkattaligi hamko‗rsatiladi.
Piridoksingidroxloridning 0,05% lirN=6,9
bo‗lganfosfatbuferidagieritmasiningUB-spektrida 230 nmdan 350 nmoralig‗ida
254 nmva 324 nmdayutilishkattaligi (optikzichligi) 0,18 va 0,35 gatengbo‗lganikkitamaksimumbo‗lishilozim.
Ba‘zi hollardadorimoddasiningchinliginianiqlashdaikkixilto‗lqinuzunligigamoskeladig anyutilishmaksimumilariningnisbatidanfoydalaniladi.

Rasm 17. Spektrofotometrningtuzilishchizmasi

1 – nur manbasi, 2 – tirqish, 3 – difraksiya setkasi, 4 – solishtiriluvchi eritma, 5 – tekshiriluvchi eritma, 6 – fotoelement, 7 – tok kuchini o‗lchovchi qurilma
Masalan, natriypara-aminosalitsilatuchununing 0,001% lieritmasida 265 nm
299 nmdaolinganoptikzichliklariningnisbati 1,50-1,55 bo‗lishitalab qilinadi.

Folikislotasining 0,001% li 0,1 mol/lmnatriygidroksiddagieritmasi

256, 283 va 365 nmlardayutilishmaksimumiberishiva 256
nmdagioptikzichlikkattaligining 365 nmdagioptikzichlikkattaligiganisbati 2,8-
3,0 bo‗lishitalabetiladi.
Ba‘ziMTXlardaUB- spektrasosidadorimoddasiningchinligianiqlanadiganbo‗lsa, standartnamunaning hamUB-spektribirvaqtda, birxilsharoitdaolinibsolishtirilishiko‗zdatutiladi.
Etinilestradiolning 0,0005% lispirtlieritmasiningUB- spektridavabirvaqtningo‗zida, birxilsharoitdaolinganstandartnamunaningUB- spektrida 284 nmdabirxilyutilishkattaligigaegabo‗lganmaksimumbo‗lishilozim. Buyo‗ldorimoddasiningchinliginianiqlashdaengishonarliyo‗l hisoblanadi. Ammosolishtirishtekshirilayotganmoddaningstandartnamunasibilanolibborilishi kerak. Ba‘zanma‘lumto‗lqinuzunligidagisolishtirmayutilishko‗rsatkichining qiymatianiqlanadi - .
Levomitsetinning 0,002% lisuvlieritmasida 278
nmdagisolishtirmayutilishko‗rsatkichi 290-305 bo‗lishitalabetiladi.
AgaryutilishspektriningtavsifieritmaningrNigabog‗liq bo‗ladiganbo‗lsa (barbituratlar, sulfanilamidlar, fenollarvaboshqalar), xususiyfarmakopeyamaqolasidaeritmaningrNiko‗rsatiladi.

Spektrofotometr PE-6100UF